Społeczeństwo

Jest na froncie od początku inwazji Rosji na Ukrainę. Podczas otwartego spotkania z Ukraińcami zorganizowanego przez portal Nowa Polska, Pawło Kazarin, ukraiński dziennikarz i publicysta, opowiadał o swojej książce, wojnie i współczesnej armii oraz przemianach zachodzących obecnie w Siłach Zbrojnych.

Kazarin jest autorem książki "The Wild West of Eastern Europe", która w zeszłym roku zdobyła nagrodę BBC Book of the Year w kategorii Essay. Dotyczy ona wydarzeń z lat 2014-2021, opowiada o okupacji i walce z rosyjską propagandą.

"Ta książka jest o tym, jak rodzi się tożsamość - jak wyobrażamy sobie siebie. Łatwo jest być Ukraińcem, gdy ma się ojca ze Lwowa.. Inaczej jest, gdy masz mamę z Saratowa, tatę z Doniecka i dorastałeś w rosyjskojęzycznym środowisku - jak moi przyjaciele. Albo historia moich rodziców: przeprowadzili się z Władywostoku na Krym sześć miesięcy przed moimi narodzinami... 24 lutego był dla Ukraińców impulsem do powrotu do kwestii własnej tożsamości. Niezwykle trudno jest zignorować kontekst wojny, kiedy Rosja może dotrzeć do każdego miasta ze swoimi rakietami" - mówił publicysta.

Opowiadał o tym jak postrzega armię on - jeszcze niedawno cywil: "Podczas moich 20 miesięcy w wojsku poznałem przedsiębiorców, a nawet milionerów. Poznałem dyrektora lwowskiej sieci aptek, który był dowódcą brygady. Jednym z najlepszych sierżantów kompanii, jakiego poznałem, był Kostia, lwowski informatyk o pseudonimie Max, który nauczył nas, jak przetrwać w Bachmucie. Strzelec maszynowy mojej kompanii, Szysz, przed wojną pracował w cyrku. Jednym z najlepszych snajperów, jakich widziałem na froncie, był leśniczy z Iwano-Frankiwska o pseudonimie Jeher. To było bardzo dziwne, kiedy stałeś w kolejce w wojskowym biurze werbunkowym i wszyscy stali z tobą: chłopcy i dziewczęta. Mieliśmy nauczycielkę, dziewczynę o oczach Bambi. Nic bardziej do siebie nie pasowało niż ona i karabin kałasznikow. Ale służyła, tak jak wszyscy. Ukraińska armia to armia, w której na jednego zawodowego żołnierza przypada 7-8 cywilów. Dzisiejsza armia składa się z nauczycieli, informatyków, biznesmenów, baristów, manikiurzystów, dziennikarzy, pisarzy, ludzi bardzo różnych zawodów. To jest teraz armia ludowa".

Wiele osób nie rozumie warunków panujących w ukraińskiej armii. Jako przykład Pawło przytoczył historię, kiedy na front przywieziono papierowe gazety: "Rozumiem, że był jakiś szef z wielkimi gwiazdami na naramiennikach, który powiedział, że żołnierze na linii frontu byli w izolacji informacyjnej i potrzebowali papierowych gazet. Ale my mieliśmy Starlink i wiedzieliśmy wszystko o świecie".

Ukraińców łączy poczucie, że nie robią wystarczająco dużo, powiedział publicysta. Na pytanie, kto z publiczności ma takie poczucie, 80% obecnych podniosło ręce. "Fakt, że ludzie czują się winni, jest wynikiem obojętności. I wszyscy to czują, łącznie z wojskiem. Rozmawiamy z wami teraz w przestrzeni pełnego bezpieczeństwa, podczas gdy walki trwają w wielu miejscach Ukrainy. Czuję się winny, że nie dołączę do nich teraz, ale nieco później. Dlatego to poczucie winy oddziela obojętnych od troskliwych" - uważa Pawło.

Po przemówieniu Kazarina oraz sesji pytań i odpowiedzi, goście wydarzenia ustawili się w kolejce, aby zrobić sobie zdjęcie z żołnierzem, uściskać go i podziękować mu.

Półtora roku temu ukraińskie kobiety i ich dzieci uciekły przed wojną i zaczęły życie od nowa. Tysiące przesiedleńców znalazło schronienie w ośrodkach pomocy, schroniskach i akademikach w Polsce. Większość uchodźców znalazła już pracę, zapisała swoje dzieci do szkół i przedszkoli, rozpoczęła naukę języka polskiego, a w końcu była w stanie pozwolić sobie na wynajem własnego mieszkania. Ale nie wszyscy. Są tacy, którym wciąż brakuje możliwości. To przede wszystkim emeryci i renciści, samotne matki wychowujące dzieci, osoby z problemami zdrowotnymi. Ci ludzie zostali teraz sami, bez pomocy.

Emeryci dostali tydzień na spakowanie się

Emeryci jako pierwsi zostali eksmitowani ze schroniska Bratniak, w którym obecnie mieszkają Ukraińcy. Na początku września poinformowano ich, że muszą opuścić mieszkania w ciągu tygodnia. Tym, którzy nie mieli gdzie mieszkać, zaproponowano wyprowadzkę z miasta.

Na początku października w pobliżu windy w Bratniaku pojawiło się nowe ogłoszenie.

"To była wiadomość, że nasze schronisko zostało całkowicie zamknięte i wszyscy muszą je opuścić do 20 listopada" - mówi Julia Litwin, mieszkanka schroniska. Ale napisano, że można przenieść się do trzech sąsiednich wiosek. I że można zadawać pytania dyrektorowi, który przyjmie uchodźców 24 października. W recepcji urzędnik powiedział nam, że eksmisja nieuchronnie nastąpi z powodu braku funduszy. A także dlatego, że pomieszczenia będą remontowane lub wyburzane. W Olsztynie nie ma innego schroniska".    

Na pozór to logiczne: ludzie dostali schronienie i 1,5 roku, żeby znaleźli pracę i mieszkanie. Jest jednak ważny szczegół: wszyscy ludzie, którzy mieszkają w Bratniaku mają legalną pracę i zarabiają. W większości przypadków ci ludzie mają też umowę o prac", która jest obecnie wymagana przez prawie wszystkich wynajmujących, zaświadczenie o dochodach i gotowość do zapłacenia kaucji. Ale kiedy wynajmujący dowiadują się, że dzwonią do nich Ukraińcy, z jakiegoś powodu odmawiają.  

Nie możemy przyjąć wszystkich, mamy jeszcze kilka wolnych miejsc

- "Nie mam dokąd wracać" - mówi 50-letnia Oksana Raufi z Mikołajowa. "W pobliżu mojego domu w Ukrainie spadła rakieta i jest ruiną - bez wody, ogrzewania i okien. W Olsztynie pracuję jako opiekunka osób starszych. A teraz w Mikołajowie nie będę miała ani pracy, ani spokoju.

Oksana pracowała jako inżynier w laboratorium mikołajowskiego portu morskiego i uwielbiała swoją pracę. Rosyjskie wojsko ostrzeliwało ten port już dziesięć razy.

- Kiedy wybuchła wojna, byłam w pracy. Wybuchła panika: ciężarówki ze zbożem, które stały w kolejce do rozładunku, zaczęły zawracać i uciekać z portu. Mykołajów był ostrzeliwany rakietami, a z Krymu nadjeżdżały kolumny rosyjskich czołgów. Zaczęły się straszne rzeczy. Moja zmiana skończyła się o ósmej rano. Autobus, który zwykle zabierał nas do domu, nie przyjechał. Rakieta przeleciała nad portem i eksplodowała na przeciwległym brzegu rzeki Ingul. Tak skończyło się normalne życie, a zaczęło nowe...

Dla mnie każdy ruch to duży stres. Potem muszę długo dochodzić do siebie i szukać siły. Widzisz dziesięć doniczek z kwiatami na moim parapecie? Wyhodowałam je z wielką miłością i nie wiem, jak i komu je teraz zostawię. Nie mam już siły zaczynać wszystkiego od nowa...

Kiedy przyjechałem do Polski wiosną 2022 roku, najpierw zamieszkałem w innym schronisku. Rok później zostało zamknięte. A ci, którzy pracowali legalnie, mogli osiedlić się tutaj, w Bratniaku. To ogromny akademik z 700 łóżkami. Przeniosłem się bez skargi, bo to miejsce jest też w Olsztynie. Mam więc możliwość podjęcia pracy.

Ogłoszenie mówi, że można zamieszkać w kilku sąsiednich wioskach 60 km od Olsztyna za 1800 zł miesięcznie (tutaj płacimy 1230 zł). Ale, po pierwsze, bardzo trudno jest się stamtąd gdziekolwiek dostać: jeden autobus kursuje rano, a drugi wieczorem, to wszystko. A po drugie, ludzie, którzy dzwonili do administracji tych hosteli, byli pytani: "Kto wam powiedział, że możemy przyjąć wszystkich? Mamy tylko kilka wolnych miejsc".    

Słyszą, że mam dzieci i nie chcą wynająć mojego domu

- "Jeśli ja i moja córka wyjedziemy do jednej z miejscowości, gdzie zaoferowano nam pracę, będę musiała zrezygnować z pracy w Olsztynie" - martwi się Julia Litvin, która pracuje w hurtowni sklepu internetowego. "Jak ja, bezrobotna, będę w stanie zapłacić 1800 zł za nowe mieszkanie socjalne? A moja córka, która w tym roku kończy liceum, straci możliwość nauki w olsztyńskiej szkole i w studiu muzycznym...

Szukam pokoju lub mieszkania od lipca. Ale jak dotąd bez powodzenia. Właściciele, do których dzwonię, najpierw pytają, czy mam dzieci. A kiedy słyszą, że tak, mówią mi, że ogłoszenie jest nieaktualne. W końcu prawo chroni osoby z dziećmi przed eksmisją nawet jeśli nie płącą. Niektórzy właściciele są zdezorientowani faktem, że jestem Ukrainką. Szczególnie obraźliwe było, gdy jeden z nich zapytał mnie, czy jestem alkoholiczką. Powinien był wiedzieć, że codziennie w pracy jesteśmy sprawdzani, czy pijemy alkohol, ponieważ musimy pracować na stojąco przez osiem godzin. Szkoda, że nie ma żadnej organizacji czy projektu, który pomagałby uchodźcom komunikować się z właścicielami mieszkań i szukać zakwaterowania dla samotnych matek z dziećmi. Trzeba za to zapłacić prywatnemu pośrednikowi 500 złotych, a to dla mnie za dużo.

Obawiam się, że historia mojej rodziny się nie powtórzy

- "Moja babcia opowiadała mi historię naszej rodziny" - wspomina Oksana Raufi. "Po II wojnie światowej jej matka, jej mąż i dzieci zostali przymusowo wysiedleni z ziemi chełmskiej stała się polską na mocy porozumienia między władzami radzieckimi i polskimi. Jej prababcia miała dwie godziny na spakowanie swojego dobytku. Ich rodzina została wywieziona do nieznanego miejsca w bydlęcych wagonach. Mówiono, że ludzie mieli wybór, na której stacji wysiąść. Ostatecznie wszyscy zostali wysadzeni na stepach regionu mikołajowskiego. Czy historia naprawdę może się powtórzyć 70 lat później? Czy moja rodzina musi zaczynać życie od nowa?

"Miałam nerwowy dzień. Przechodząc przez jezdnię, przeglądałam playlistę na telefonie komórkowym. Zatrzymała mnie policja i wlepiła mandat 200 zł" - mówi Ludmiła Rak z Kijowa. Była zaskoczona, gdy dowiedziała się, że w Polsce korzystanie z telefonu podczas przechodzenia przez jezdnię jest nielegalne.

Kara za niewłaściwe korzystanie z telefonu komórkowego

Incydent miał miejsce w centrum Warszawy, a zachowanie policji okazały się zgodne z prawem. Zgodnie z Kodeksem Wykroczeń, w Polsce zabronione jest korzystanie z telefonu, słuchawek i innych urządzeń elektronicznych podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych. Grozi za to mandat w wysokości do 300 zł. Przepisy dotyczą bezpieczeństwa na drogach, pieszych i kierowców. Ponadto w Polsce istnieje ogromna liczba pojazdów specjalnych, które mają pierwszeństwo w ruchu i prawo przejazdu na światłach zakazujących ruchu. Najpierw słyszymy głośną syrenę, a następnie widzimy zbliżający się samochód.

Kierowca może zostać ukarany grzywną w wysokości 300 złotych za trzymanie telefonu, jeśli zostanie zauważony przez policję nawet gdy pojazd stoi na światłach. Jeśli korzystasz z nawigacji, musisz trzymać telefon w uchwycie. W Polsce można zostać też ukaranym za włączenie silnika samochodu na postoju. Przykładowo, rozgrzewanie samochodu na postoju przez ponad minutę podlega karze grzywny w wysokości 100 zł, zgodnie z przepisami tego samego kodeksu. Wynika to z wymogów ochrony środowiska, gdyż taki samochód emituje nadmierną ilość spalin.

5000 zł lub areszt za blokowanie wejścia

Polacy dbają również o czystość parkingów i wjazdów. Za opony zimowe, rowery, stare meble, czy niepotrzebne śmieci pozostawione na miejscu parkingowym lub w jego pobliżu, bądź przy wjeździe można dostać wysoki mandat. Czasami takie zachowanie podlegają nawet karze pozbawienia wolności. Zakazy blokowania ciągów komunikacyjnych czy utrudnianie swobodnego dostępu do dróg ewakuacyjnych wynikają nie tylko z regulaminów poszczególnych spółdzielni mieszkaniowych, ale także z rządowych przepisów przeciwpożarowych np. z rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów.

Surowo zabrania się przechowywania wózków dziecięcych, rowerów i innych przedmiotów wielkogabarytowych przy wejściu, ponieważ może to utrudniać opuszczenie budynku w przypadku ewakuacji. Przy pierwszym naruszeniu mieszkańcy otrzymują ostrzeżenie. Jeśli wykroczenie będzie powtarzać się systematycznie, a bałagan stanie się powszechny, lub jeśli nakaz nie będzie przestrzegany, inspektor ochrony przeciwpożarowej może nałożyć na delikwenta grzywnę w wysokości do 5000 zł. W trudnych sytuacjach sprawca może zostać pozbawiony wolności na 30 dni. Jeśli dojdzie do pożaru i zostanie udowodnione, że rzeczy w wejściu utrudniały gaszenie pożaru, można dostać do 10 lat więzienia, szczególnie jeśli są ofiary.

W Polsce jest też zabronione przeklinanie w miejscach publicznych - tym, którzy lubią używać mocnego języka, grozi grzywna w wysokości do 1500 zł.

Jeśli zostawisz dziecko poniżej 7 roku życia samo w domu, a sąsiedzi złożą skargę (nawet jeśli nie ma zagrożenia życia dziecka), straż miejska może nałożyć na rodziców grzywnę w wysokości od 20 do 5000 zł.

Picie alkoholu w miejscach publicznych podlega karze grzywny w wysokości 100 zł. Natomiast jazda na rowerze w stanie nietrzeźwości (zawartość alkoholu we krwi od 0,2 do 0,5 ppm) może skutkować grzywną w wysokości 1000-2500 zł lub aresztem na 14 dni.

Pomimo popularności dużych tarasów i balkonów w Polsce, należy z nich korzystać we właściwy sposób. Za przeszkadzanie sąsiadom dymem z grilla na tarasie lub trzepanie dywanów na balkonie grozi mandat w wysokości 500 zł.

Przed zbieraniem grzybów należy odwiedzić stronę internetową Ministerstwa Klimatu i Środowiska.

Na grzybiarzy czeka najbardziej nietypowa grzywna. Niewiele osób o tym wie, ale w Polsce nie można zbierać grzybów w częściach lasu, gdzie obowiązuje zakaz wstępu. Zakaz grzybobrania dotyczy również rezerwatów przyrody i parków narodowych. Można za to stracić 500 złotych. A za zbieranie grzybów chronionych można dostać mandat w wysokości nawet kilku tysięcy złotych. W Polsce występuje 17 takich gatunków. Dokładną listę grzybów można znaleźć na oficjalnej stronie Ministerstwa Klimatu i Środowiska.

A jakie Ty musiałeś zapłacić nietypowe kary?

Kontakt: [email protected]

"Straciłam osiem kilogramów w ciągu miesiąca pracy"

Przed wojną 35-letnia Uliana Sherstyuk pracowała jako księgowa w biurze rządowym w obwodzie iwanofrankowskim. Miała regularne godziny pracy od 9:00 do 18:00, szacunek kolegów i ogólną stabilność. Już dawno rozstała się z mężem. Kiedy wybuchła wojna, zabrała syna i dokumenty i uciekła do Polski, osiedlając się w małej wiosce pod Warszawą. Przez sześć miesięcy żyła bez narzekania: zasiłki socjalne, pomoc humanitarna, prywatne przedszkole dla czteroletniego syna i kursy językowe. Kiedy jednak z całej listy świadczeń pozostał tylko zasiłek rodzinny w wysokości 500 zł (w ramach programu Rodzina 500+), sytuacja stała się bardzo trudna. Musiała szukać pracy. Polacy nie byli jednak zainteresowani ukraińskimi księgowymi.

- "Zawsze jest zapotrzebowanie na ludzi w pociągach", mówi Uliana. "Wśród dziewczyn w naszym mieście krąży nawet żart, że jeśli nie pracowałeś na myjni, to nie znasz życia. Zawsze opisywały to miejsce jako jakieś dno, na którym były, a teraz nie można ich przestraszyć. Ale wtedy brzmiało to dla mnie wręcz romantycznie. Jestem wiejską dziewczyną, pracy się nie boję, więc ochoczo przyjęłam propozycję mycia okien w pociągu. Przyszłam, poczekałam trzy godziny, a potem poproszono mnie, żebym wróciła jutro, bo zmieniły mi się plany. Następnego dnia wręczono mi płyn do mycia szyb, cztery paczki chusteczek i powiedziano, że mam umyć... 150 okien! I że dostanę za to 85 złotych - około 740 hrywien.

Procedura jest następująca: dwóch mężczyzn z wężem i długim mopem idzie przede mną i zmywa brud z okien, a ja wtaczam za nimi dużą, ciężką drabinę na kółkach, przykładam ją do mokrych okien, wspinam się i wycieram szyby do sucha tak, aby nie było smug. I wyobraź sobie: 150 razy w górę, 150 razy w dół i 150 razy wycieranie! Przy siedemdziesiątym oknie byłam wyczerpana. Podejrzewałam, że jedna osoba nie jest w stanie wykonać takiej ilości pracy. Zwłaszcza za takie pieniądze. Pracowałam więc przez sześć godzin, ręce mi się trzęsły, a na koniec przyszedł inspektor, aby sprawdzić jakość mojej pracy i wskazać kilka okien, które należało domyć, ponieważ nie były idealnie czyste. Dopiero wtedy dali mi moje 85 złotych.

Następnym razem zostałam wezwana do umycia ścian pociągu, ale w trakcie dowiedziałam się, że muszę wyczyścić toalety jako "bonus". Za trzecim razem kazali mi odkurzyć siedzenia, a było ich około 450. Ponownie przyszedł inspektor i chodził dookoła, uderzając w każde siedzenie, a jeśli z któregoś uniósł się kurz, kazał nam ponownie odkurzyć.

- Przy takim obciążeniu pracą ludzie raczej nie zostaną tam na długo, prawda?

- Oczywiście. Większość Ukrainek przyjeżdża, pracuje raz, czy dwa i odchodzi, bo nie może wytrzymać. Ale napływ chętnych do zarobienia dodatkowych pieniędzy jest tak duży, że pracodawca nie ma problemów ze znalezieniem nowych dziewczyn. Nigdy nie mówią szczerze z góry, jak długo będziesz musiała pracować. To zawsze jest niespodzianka. Nawiasem mówiąc, mają też kilka kobiet na kontrakcie, którym płacą więcej. Jedna z nich wyznała mi: "Schudłam osiem kilogramów w ciągu miesiąca, w którym tu pracuję".

- Gdzie jeszcze szukałaś pracy?

- Kiedyś zatrudniłam się w pakowalni pomarańczy, gdzie musiałam nosić skrzynki z pomarańczami. Płacili 13 złotych za godzinę. Nawet nie wiem, jak mnie, kobiecie, w ogóle pozwolono dźwigać takie ciężary. Pracowałam też na nocki w fabryce produkującej waciki i patyczki, ale nocne zmiany nie są dla mnie. Pomagałam też w firmie cateringowej, wyciskając sok z tony pomarańczy dziennie. Niektórzy pracownicy nabawili się alergii i odeszli, bo sok ciągle spływał im po rękach i podrażniał skórę. Sprzedawałam też kwiaty w sklepie, gdzie marzłam w chłodniach tak bardzo, że przeziębiłam się. Chodziłam też do szklarni zbierać pomidory. Tutaj wszystko zależy od szczęścia: można cały dzień czołgać się po ziemi, zginać i rozciągać, albo zrywać je z krzaka i wkładać do skrzynek. W ciągu 10-12 godzin trzeba zebrać co najmniej 20-25 skrzynek. Pracowałam też w fabryce, gdzie jabłka są myte i pakowane. Są tam tony jabłek, ale ponieważ pracuje tam grupa ludzi, nie jest to trudne psychicznie. Nawiasem mówiąc, oprócz mnie w fabryce pracowały głównie Ukrainki i żadna z nich nie mówiła po polsku. Odpowiadały Polakom po ukraińsku, a kiedy przechodziłem na polski, patrzyły na mnie ze zdziwieniem.

- Czy Ukrainki zajmują wysokie stanowiska w takich miejscach?

- Tak. I, niestety, nie zawsze zachowują się miło w stosunku do swoich obywateli. Nadzorczyni w szklarni wyglądała jak kobieta z batem: zawsze chodziła i krzyczała na Ukraińców, jeśli szli do toalety lub jedli obiad dłużej niż 15 minut. Ukrainka była również odpowiedzialna za "rekrutację" Ukrainek do pracy w pociągach. Mogła nas uczciwie ostrzec przed tym, co nas czeka, ale nigdy tego nie zrobiła. Zawsze mówiła: "Wystarczy trochę przesunąć szmatę, to wszystko". Chociaż wiedziała, że Polacy zawsze sprawdzają jakość pracy. Często zwlekała z wypłatą pieniędzy, a ja musiałam dzwonić i się o nie prosić. A co najważniejsze, dowiedziałam się od jednej z dziewczyn, które pracowały w pociągach na umowę zlecenie, że mycie okien oficjalnie kosztuje 120 złotych, a nie 85, które mi płacono. Czyli dziewczyny są oszukiwane. A kobieta, która zatrudnia Ukrainki, zarabia na każdej z nich 35 złotych dziennie. W pewnym momencie postawiłam sobie za cel znalezienie łatwej pracy na umowę zlecenie na maksymalnie osiem godzin, bo musiałam odebrać syna z przedszkola. Szukałam w grupach społecznościowych, na portalach z ofertami pracy, pytałam znajomych. I w końcu znalazłam. Też w fabryce, ale naklejam naklejki na owoce. Ostatnio myślałam o napisaniu książki o moich doświadczeniach. I o tym, żeby pojechać z synem do Hiszpanii.

"Wygrałaś" - powiedziała szefowa. I podniosła mi pensję... o złotówkę na godzinę

Ludmiła ma 47 lat. Po rozpoczęciu inwazji na pełną skalę przeprowadziła się z nastoletnią córką do Polski, do Gębyszewa. Miała trochę oszczędności. Przez cały okres pobytu miała tylko jedną pracę - pracowała w jadalni internatu, w którym Ukraińcy byli zakwaterowani za darmo. Jej zadaniem było nakładanie jedzenia na talerze.

- Płacono mi 13 zł za godzinę, ale nie było mi trudno pracować [minimalna stawka godzinowa dla osób pracujących na umowę zlecenie wynosi 18 zł za godzinę - red. Dodatkowo miałam dwugodzinne przerwy i czas na odrabianie lekcji z dzieckiem, więc byłam zadowolona z takich stawek" - mówi Ludmiła Kowalenko, która pracowała jako sprzedawczyni w sklepie w Ukrainie. "Moi pracodawcy byli ze mnie zadowoleni, ponieważ byłam bardzo schludna i utrzymywałam kuchnię w idealnej czystości. Czasami zastępowałam moich kolegów wykonujących inne prace i też dobrze się spisywałam. Pewnego dnia moja polska koleżanka, która zmywała naczynia, odeszła, a mnie zaproponowano jej pracę. A dokładniej, zaproponowano mi wykonywanie zarówno mojej pracy, jak i jej. A ta Polka dostawała 15 złotych za godzinę, o czym wszyscy wiedzieli. Wydawało mi się więc logiczne, że powinnam dostawać tyle samo za swoją pracę.

Słyszałam historie o ukraińskich kierowcach ciężarówek, którzy prosili swojego polskiego pracodawcę o podniesienie pensji. Zamiast tego zwolniono ich, a na ich miejsce zatrudniono bezkonfliktowych Pakistańczyków. Czułam jednak, że niesprawiedliwość uniemożliwiłaby mi spokojną pracę, więc postanowiłam odpowiedzieć na ofertę w następujący sposób: "Zgadzam się zająć jej miejsce, ale płaćcie mi tyle, co jej". Otrzymałam niegrzeczną odmowę. Powiedzieli: "Gdzie ona jest i gdzie ja jestem? Byłam urażona, a nawet oburzona. I oczywiście powiedziałam wszystkim koleżankom, jak zostałam potraktowana. Napisałam też o tym w grupie Ukraińców z naszego miasta. A kiedy dyrektorka stołówki zaczęła szukać nowej pracowniczki, nikt nie przyjął jej oferty. Nie spodziewała się tego. Przyszła do mnie ze słowami: "Wygrałaś". I po chwili przerwy dodała, że jest gotowa podnieść mi pensję do... 14 złotych!

Czy się na to zgodziłam? Tak, bo się przyzwyczaiłam i nawet polubiłam. Później na stołówce poznałam porządnego Polaka, rzuciłam pracę, zamieszkaliśmy razem i wkrótce wzięliśmy ślub.

Nie akceptuj skromnych wynagrodzeń i fatalnych warunków pracy

Ukraińcy przyjmują ciężką i nisko płatną pracę ze strachu i dezorientacji - mówi prawniczka Myroslava Omelczuk.

- Ukraińcy są gotowi pracować 10-12 godzin za mniejszą płacę zamiast ośmiu godzin za bardziej hojne wynagrodzenie, wykonywać ciężką i brudną pracę bez podpisywania umów i kosztem własnego zdrowia - wszystko z powodu strachu i dezorientacji. Strasznie jest nie znaleźć innej pracy, zostać w ogóle bez pieniędzy, strasznie jest wyjść i czegoś poszukać. Czasami próbujesz pomóc, wyjaśnić swoje prawa i możliwości, a kobieta odpowiada: "Boję się, a co jeśli mnie wyrzucą albo deportują?". Jaka deportacja? Deportacja jest niemożliwa w czasie wojny!

Innym powodem, dla którego Ukraińcy godzą się na ciężką pracę bez umowy jest to, że często kwalifikacje zdobyte na Ukrainie są bezwartościowe w Polsce.

- Przekwalifikowanie się i nauka nowego zawodu wymaga czasu. A kiedy się uczysz, oceniasz siebie niżej. Uspokajasz się, że to przejściowe. W efekcie tak masowa akceptacja skromnych zarobków i maksymalnych godzin pracy doprowadziła do sytuacji, w której wielu polskich pracodawców nie ceni swoich pracowników. W razie czego znajdą zastępstwo.

Miroslawa Omelczuk podkreśla, że przed wyrażeniem zgody na jakąkolwiek pracę należy dokładnie poznać wszystkie warunki:

- Głównymi rodzajami umów o pracę w Polsce są umowa o pracę i umowa zlecenie. Pierwsza z nich jest regulowana przez Kodeks pracy i w związku z tym gwarantuje zgodność z normami bezpieczeństwa, sanitarnymi i higienicznymi, prawo do płatnego urlopu, i zwolnienia chorobowego oraz wynagrodzenie w wysokości co najmniej płacy minimalnej za 8-godzinny dzień pracy. Drugi jest regulowany przez kodeks cywilny, a zatem, z grubsza rzecz biorąc, nie obiecuje żadnych praw innych niż te określone w umowie. Na własne ryzyko. W związku z tym kobieta pracująca na podstawie Regulaminu Pracy nie może być zmuszana do dźwigania więcej niż określone limity (czyli więcej niż 12 kg na odległość do 25 metrów). Każda godzina pracy w nocy oznacza 20-procentową premię, a praca w weekendy lub święta - co najmniej dwukrotność stawki. W ramach takiej umowy osoba otrzyma minimum 2784 zł miesięcznie (a od nowego roku 3262 zł na rękę). A jeśli ktoś pracuje na warunkach zlecenia, to w umowie można zapisać niemal wszystko. Na przykład niektóre Biedronki [popularny supermarket w Polsce - red.] podpisują ze swoimi pracownikami umowę na 12-godzinną pracę siedem dni w tygodniu - czyli siedem dni w tygodniu! I są kobiety, które godzą się na takie warunki.

Prawniczka podkreśla, że każdy ukraiński pracownik powinien zapoznać się z przepisami prawa, poznać rzeczywiste ceny swojej pracy, nauczyć się języka polskiego, rozwinąć umiejętności rynkowe i nie godzić się na upokarzające warunki. "Często te kobiety, które decydują, że mogą wykonywać ciężką pracę fizyczną w Polsce, chociaż nigdy nie wykonywały jej na Ukrainie, prędzej czy później są tak zmęczone, że wracają do domu" - dodaje Mirosława Omelczuk:

- Jest wiele ukraińskich kobiet. Mamy zdemoralizowanych pracodawców, więc musimy sprawić, by wzięli pod uwagę nasze potrzeby. Aby to zrobić, musimy nauczyć się nie bać.

Klub piłkarski Szachtar Donieck otworzył pierwszą w Polsce oficjalną szkółkę piłkarską dla chłopców i dziewczynek w wieku 2-13 lat. Sestry,eu odwiedziły trening na stołecznym Bemowie.

Перше, що вражає, це розмір футбольного поля – воно справді величезне. Тренування проходять на стадіоні у Варшаві за адресою  Obrońców Tobruku, 11. Це Bemowski ośrodek piłki nożnej. Тут є кілька великих футбольних полів з електронним табло, трибуни для глядачів і навіть металева огорожа для гостей – там на професійних матчах  розміщують фанів команди запрошеної команди-противника, аби уникнути сутичок між гостями та господарями матчу.

"Bardzo brakowało nam takich treningów w Warszawie. Wcześniej syn trenował tylko w sekcji po szkole. Ale to nie ten sam poziom. Tutaj masz poczucie, że jesteś już prawdziwym piłkarzem, a trenerzy są bardzo motywujący. Trudno jest dostać się do profesjonalnych polskich szkół, jest wiele problemów z komunikacją, a syn chce grać z ukraińskimi kolegami z drużyny" - mówi mama młodego zawodnika Andrija Hamanyuka.

Głównym trenerem szkoły jest Serhij Karputiew, ukraiński mistrz młodzieżowy w piłce nożnej, kandydat na mistrza sportu w piłce nożnej, trener w projekcie Welcome Through Football organizowanym pod auspicjami UEFA oraz trener w projektach społecznych Szachtara.

Wszyscy zainteresowani chłopcy i dziewczęta mogą zapisać się na lekcje niezależnie, czy wcześniej trenowali. Uczniowie będą mieli prawo pierwszeństwa do udziału w procesie selekcji do Akademii Szachtara, a także będą częścią regularnych profesjonalnych wydarzeń piłkarskich klubu. Oficjalne otwarcie szkoły zaplanowano na listopad 2023 roku, z prezentami, loteriami i gościnnymi mistrzami piłki nożnej.

У країні посилюються вимоги до водіїв таксі Bolt, Uber та Free Now. Відтепер компанії муситимуть перевіряти особу того, хто хоче працевлаштуватися. Це має підвищити безпеку пасажирів, в першу чергу, бо є випадки неадекватної поведінки водіїв, спроб домагань і навіть згвалтувань у таксі (32 випадки таких злочинів в Польщі зафіксовано минулоріч).

Kierowcy pod lupą

Wcześniej taksówkarz mógł nawiązać współpracę z pośrednikiem online za pośrednictwem aplikacji mobilnej, teraz musi osobiście przyjść do biura w celu weryfikacji. Firma wykona zdjęcie kierowcy i sprawdzi je co najmniej raz na 50 przejazdów, aby upewnić się, że transport jest wykonywany wyłącznie przez kierowcę, który podpisał umowę. Jeśli chodzi o osoby, które już podpisały umowę, ich okres weryfikacji tożsamości wygasa w październiku 2023 roku. Muszą one również stawić się osobiście w biurze firmy przewozowej. Zgodnie z nowymi przepisami, jeśli pośrednik nie wywiąże się ze swoich obowiązków, grozi mu grzywna w wysokości 10 000 zł, a w przypadku ponownego wykroczenia nawet do 50 000 zł.

Obowiązkowe będzie też sprawdzenie prawa jazdy w Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców. Kierowca będzie musiał przedstawić zaświadczenie o niekaralności. Usługi taksówkowe będą mogły wymieniać się danymi kierowców.

"Nielegalnym sprzedawano gotowe konta do pracy w warszawskich taksówkach"

Witalij Tkaczenko z Kijowa mieszka w Warszawie od pięciu lat, a od dwóch pracuje jako taksówkarz.

"Nie ma nic skomplikowanego w nowych zasadach, po prostu musimy częściej robić zdjęcia. Wcześniej często sprzedawano konta nielegalnym imigrantom. A teraz, gdy prowadzę samochód, aplikacja prosi mnie o przesłanie zdjęcia, żebym udowodnił, że to ja prowadzę samochód, a nie ktoś inny, niesprawdzony. Zaświadczenie z policji jest moim zdaniem bezużyteczne. Większość kierowców to osoby nowe, niekarane w Polsce i nie wiadomo, czy były karane w kraju pochodzenia. Trudno to sprawdzić. Zaświadczenie kosztuje 30 zł i jest ważne tylko przez miesiąc. Ponadto wymagana jest teraz licencja, która wcześniej nie była tak rygorystyczna. Kosztuje od 100 zł i jest ważna tylko w mieście, w którym pracujesz" - mówi Witalij.

Sami przewoźnicy są zainteresowani poprawą bezpieczeństwa przejazdów. Np. Bolt już testuje nagrywanie dźwięku w samochodach podczas podróży, a Uber wysyła wiadomość w aplikacji, aby potwierdzić, że wszystko jest w porządku, jeśli samochód utknął na długi czas (na przykład w korkach). Możesz również udostępnić swoją trasę rodzinie lub znajomym.

Obecnie taksówkarze mogą pracować z zagranicznym prawem jazdy. Jednak, według Tkaczenko, już teraz przygotowują się na to, że do maja przyszłego roku kierowcy będą musieli przejść na polskie licencje. Zwiększy to również bezpieczeństwo transportu, ponieważ Polska ma dość wysokie wymagania wobec kierowców. Stworzy to jednak problemy dla tych, którzy przyjeżdżają i chcą od razu dostać pracę w taksówce - prawo jazdy można wymienić na polskie dopiero po 6 miesiącach pobytu w kraju.

8 tysięcy kierowców straciło pracę

W 2022 r. Bolt zaostrzył weryfikację kierowców i poprosił ich o przedstawienie zaświadczenia lekarskiego o zdolności do pracy w sektorze transportu, zaświadczenia o pomyślnym ukończeniu testów psychologicznych oraz identyfikatora taksówkarza. W rezultacie 1 stycznia 2023 r. usługa zablokowała 8 000 kierowców, którzy nie spełnili nowych wymagań. Najczęściej blokada była spowodowana brakiem identyfikatora taksówkarza. Ten plastikowy dokument jest wydawany przez urzędy lokalne po złożeniu wniosku, a one po prostu nie miały czasu na przetworzenie ogromnej liczby wniosków.

Niewątpliwie zmiany w polskich taksówkach zmienią sytuację bezpieczeństwa na lepsze, ale nie rozwiążą wszystkich problemów.

Kateryna Mihaliuk, tłumaczka języka migowego i wolontariuszka organizacji pozarządowej Gest Pomocy, pracuje z osobami niesłyszącymi na Ukrainie od 24 lat. Od czasu inwazji na pełną skalę pomaga głuchym zarówno na Ukrainie, jak i za granicą jako wolontariuszka organizacji pozarządowej Gest Pomocy. Przez całą dobę otrzymuje telefony z całego świata z prośbą o pomoc. Przyznaje, że wysiłki wolontariuszy nie są wystarczające. Według Światowej Organizacji Zdrowia ponad 2 miliony ludzi miało problemy ze słuchem przed wybuchem działań wojennych na Ukrainie. A 250 000 osób w ogóle nie słyszało. Ludzie ci nie słyszą ostrzeżeń o nalotach, strzałów i eksplozji, a zatem nie zawsze mogą w porę zareagować na niebezpieczeństwo. Kateryna Myhaliuk, jak najsłabsi członkowie naszego społeczeństwa radzą sobie z wyzwaniami wojny, jakiej pomocy potrzebują od państwa i gdzie mogą zwrócić się o pomoc na Ukrainie i za granicą.

Eksplozje, ewakuacje, komisariaty wojskowe

Kiedy wybuchła wojna, było to prawdziwe piekło dla osób głuchych i niedosłyszących. I to nie dlatego, że tuż obok toczyły się działania wojenne. Wielu niesłyszących nie rozumiało, co się dzieje. Pamiętam człowieka z Mariupola. Widział ludzi pędzących i opuszczających miasto w pierwszych dniach wojny, ale nie rozumiał, co się wokół niego dzieje. Nikt nawet nie pomyślał, żeby napisać słowo "wojna" na papierze. Nie słyszał syreny. Zrozumiał wszystko, gdy zobaczył eksplozje. Przez miesiąc ukrywał się w piwnicach. Kiedy wyszedł w poszukiwaniu jedzenia, rosyjskie wojsko zaczęło do niego strzelać. Nie słyszał jednak gwizdu kul. Czuł tylko, jak przelatują obok niego. Cały czas się modlił. Widział wiele martwych ciał. Pewnego dnia cudem udało mu się opuścić Mariupol - po prostu podbiegł do ludzi, gdy zobaczył konwój.

Na dworcu kolejowym w Kijowie ciągle spotykałem osoby niedosłyszące. Przyjeżdżali bez podstawowych rzeczy i dokumentów. Pamiętam rodzinę z obwodu kijowskiego z trójką małych dzieci w wieku od dwóch do czterech lat. Wszyscy byli wyczerpani, dzieci brudne i głodne. Od kilku dni siedzieli w piwnicy i nie spali. Nikt nie słyszał alarmów. W nocy widzieli tylko błyski światła i czuli wibracje wybuchów w pobliżu. Dotarcie z Kijowa do Kowla zajęło rodzinie dużo czasu.  Gdy siedzieli w piwnicy nie spali, nie słyszeli żadnych alarmów. W nocy widzieli tylko błyski światła i czuli wibracje, gdy w pobliżu dochodziło do eksplozji. Obecnie rodzina żyje w Polsce. Kobieta urodziła czwarte dziecko, chłopca.

Większość niesłyszących rodzin podróżowała za granicę całymi rodzinami. Kobiety odmawiały wyjazdu bez swoich mężów i synów, ponieważ bały się zgubić w Europie. Kiedy zakazano mężczyznom podróżowania za granicę, głusi stanęli w obliczu dodatkowych problemów. Poszłam z chłopcami do wojskowych biur rejestracji i poboru. Prawie wszyscy nie mieli kont, kart wojskowych. Chodziłam z nimi na badania lekarskie.

Pamiętam przypadek uczniów z wadami słuchu, którzy uczyli się w specjalistycznej szkole zawodowej w Gostomlu. 24 lutego, kiedy rozpoczęło się bombardowanie, część z nich mogła wyjechać do domu, ale wielu zostało w mieście i spędziło kilka tygodni w piwnicy. Dopiero później dotarli pociągiem do Kowla. Na Wołyniu okazało się, że jeden chłopiec nie miał żadnych dokumentów, tylko zaświadczenie, że studiuje na uniwersytecie. Tak więc wszyscy studenci zostali wypuszczeni za granicę, ale on nie. Zaczęliśmy szukać sposobów na ich odzyskanie. Dzwoniliśmy wszędzie, aby uzyskać dla niego pozwolenie na przekroczenie granicy z samym dowodem osobistym. Później okazało się, że w jego akcie urodzenia był błąd w nazwisku i według prawa ten człowiek nie istniał. Martwił się, płakał. Wszyscy jego przyjaciele wyjechali, ale on nie. Dopiero kiedy urzędnik z Kijowa zadzwonił na granicę i zgodzili się, że chłopak zostanie zwolniony na podstawie istniejącego zaświadczenia dla głuchych, zabrałam go do Polski. Bardzo się martwiliśmy, czy Polacy nas przepuszczą. Ale wyjaśniłam im sytuację i wszystko poszło dobrze. Jego dokumenty były już gotowe w ukraińskim konsulacie w Polsce.

Życie w obcym kraju

Za granicą głusi mają inny problem: muszą uczyć się języka migowego niemal od zera. Obcy język migowy zasadniczo różni się od  ukraińskiego. Inne litery, inne gesty. Podstawowy język migowy w krajach byłego Związku Radzieckiego jest prawie taki sam. Jedynymi wyjątkami są niektóre słowa gwarowe. Inne języki (niemiecki, czeski, polski) są zupełnie inne. Istnieją kursy dla niesłyszących w języku polskim. Jednak ukraińskim głuchym trudno jest go opanować. Na przykład, nawet osoby rosyjskojęzyczne mają trudności ze zrozumieniem ukraińskiego języka migowego.

Jest wiele przyrostków, przedrostków, zwrotów. Osoby niesłyszące nie mają pojęcia, jak się w tym poruszać. Wśród osób niesłyszących prawie nikt nie czyta, bo tylko 10% rozumie to, co jest napisane. Język migowy to rozmowa za pomocą obrazów i zdjęć. W Ukrainie osoby głuche mogą przynajmniej napisać lub narysować coś na kartce papieru, a człowiek zrozumie, czego potrzebują. Za granicą, w innym kraju, może się to nie udać. Kiedy więc idą do sklepu, dzwonią do mnie i proszą, bym powiedziała sprzedawcy, czego potrzebują. Kiedy idą do apteki, dzwonią ponownie. Jest wiele przypadków ze szpitalami, szkołami, a nawet policją. Ogólnie mogę powiedzieć, że osoby niedosłyszące za granicą są całkowicie bezradne.

Wolontariusze w gotowości. A co państwo?

Siostra mojej babci była głucha od urodzenia. Chciałam ją zrozumieć, więc w wieku 14 lat wzięłam udział w specjalnych kursach. Były one otwarte dla każdego, kto chciał nauczyć się języka migowego. Później ukończyłam uniwersytet i otrzymałam dyplom tłumacza języka migowego. Jednak w Ukrainie nie ma wystarczającej liczby specjalistów takich jak ja, ponieważ praca jest nisko płatna. W Stanach Zjednoczonych ten rodzaj pracy jest uważany za jeden z najbardziej szkodliwych dla zdrowia. Bo to naprawdę bardzo ciężka praca pod względem psychicznym, moralnym i psychologicznym. Dla głuchych jesteśmy mamą, tatą i księdzem. Jeśli pensje są niskie, ludzie nie są zainteresowani pracą z niesłyszącymi. Ta praca jest bardzo czasochłonna. Moje dzieci czasami mówią: "Mamo, znowu pracujesz z głuchymi?". Chociaż moje dzieci są ze mną cały czas. Znają też język migowy na tyle, że potrafią się dogadać.

Sytuację należy zmienić na szczeblu państwowym. Nie można sobie wyobrazić, ile radości mają ci ludzie, gdy są rozumiani i można im choć trochę pomóc. Nasza organizacja, Gest Pomocy, stara się robić wszystko, co w naszej mocy. Nie jesteśmy jednak w stanie dotrzeć do wszystkich. Tę sytuację należy zmienić na poziomie legislacyjnym. Konieczne jest wprowadzenie seminariów szkoleniowych z podstaw języka migowego dla pracowników medycznych, ratowników i policji. Muszą oni zrozumieć osoby niedosłyszące, ponieważ nie są one w stanie wyjaśnić swojego problemu w zwykłym języku lub usłyszeć głosu ratownika.

Niezwykle ważne jest również zapewnienie swobodnego dostępu do służb ratunkowych. Osoby niesłyszące nie mogą wykonywać połączeń. Powinny mieć możliwość dzwonienia do służb ratunkowych przez SMS. Wystarczy napisać "sos". To znacznie ułatwiłoby im życie. Mieliśmy taki przypadek. Mój przyjaciel, który jest głuchy, mieszkał sam w mieszkaniu. Zachorował i zmarł. Nie mógł zadzwonić po karetkę i poprosić o pomoc. Znaleźliśmy go dopiero trzy dni później. Miał krwotok. Gdyby istniała taka usługa SMS, być może nadal by żył.

Nawiasem mówiąc, za granicą prawo stanowi, że nie tylko służby ratunkowe, ale każda organizacja musi mieć tłumacza języka migowego. Na przykład, osoba niedosłysząca przychodzi do banku i musi zostać obsłużona. Tłumacz nie może być na miejscu, ale może przyjść na wezwanie. Wizyta odbywa się po wcześniejszym umówieniu. Byłoby wspaniale, gdybyśmy mogli to zrobić tutaj.

I powinny istnieć UTOG, stowarzyszenia dla niesłyszących. Obecnie są one masowo zamykane. Na samym Wołyniu jest tylko jedno, a były cztery. To pozostawia tysiące głuchych bezbronnymi, zwłaszcza w czasie wojny. Musimy stworzyć warunki, aby ci ludzie poczuli się pełnoprawnymi obywatelami swojego kraju. Kiedy wojna się skończy, ci ludzie również wrócą do domu. Oni wszyscy tego chcą. Ciągle płaczą, gdy tylko zaczynamy mówić o Ukrainie. Mówią: "Za granicą jest dobrze. Dają nam wszystko, pomagają nam, ludzie dobrze nas traktują. Mamy wszystko, ale chcemy wrócić do domu, do Ukrainy".

Jak pomóc głuchym

Chciałbym doradzić proste rzeczy: nie przechodź obojętnie obok osoby, która potrzebuje pomocy. Osoby niesłyszące są bardzo emocjonalne. Dobrze odczytują nastrój, zauważają zmiany w wyrazie twarzy, emocjach i oczach. Dlatego pierwszą rzeczą, którą powinieneś zrobić, gdy spotykasz takie osoby, jest bycie przyjaznym. Musisz zachowywać się w sposób, który sprawi, że osoby niesłyszące poczują się przy Tobie bezpiecznie. Uśmiechaj się, gestykuluj ręką "uspokój się". Jeśli mówisz powoli, patrząc w oczy i wyraźnie, większość osób niesłyszących potrafi czytać z ruchu warg. Słowa i zwroty powinny być jak najprostsze. Możesz także napisać kilka krótkich zwrotów lub słów na papierze.

Osoby niesłyszące na Ukrainie mogą skontaktować się z naszą organizacją pozarządową Gest Pomocy. Mamy stronę internetową ze wszystkimi naszymi kontaktami. Możesz napisać o swoich potrzebach, wysyłając e-mail lub wiadomość tekstową na podane numery. Możemy pomóc ze wszystkim - jedzeniem, ubraniami, tymczasowym zakwaterowaniem, papierkową robotą. Organizujemy wakacje dla tych osób. Świadczymy również usługi tłumaczeniowe.

Jeśli osoba z wadą słuchu znajdzie się za granicą i potrzebuje pomocy, może skorzystać z usług ukraińskich tłumaczy języka migowego. Większość osób niesłyszących znalazła tymczasowe schronienie w Polsce. Tam prywatna firma otworzyła dodatkową linię tłumaczy ukraińskiego języka migowego. Usługa ta jest dostępna bezpłatnie dla każdego, kto jej potrzebuje. Na stronie internetowej organizacji znajduje się specjalne miejsce umożliwiające skontaktowanie się z tłumaczem.

Na ulicach pojawiają się sezonowe kwiaty. Nieopodal Muzeum i Więzienia Pawiak rośnie krzew Calocephalus o srebrnych pędach. Dalie, echinacea i kwiaty o romantycznej nazwie "Skrzydła Anioła" zdobią Nowy Świat i Krakowskie Przedmieście, ale głównymi akcentami są żółte i czerwone liście drzew.Tę wyjątkową atmosferę jesiennego miasta warto zachować na zdjęciach.

Oto najpiękniejsze jesienne miejsca w Warszawie:

1. Farma Dyń w Warszawie to jedna z najbardziej znanych farm dyń w całej Polsce. Znajduje się na osiedlu Powsin w dzielnicy Wilanów przy ulicy Drewny 17. Wszechobecne warzywa różnych odmian, wielkości i kolorów na kilku hektarach powierzchni, słomiane piramidy, kukurydziany labirynt, alpaki, króliki, bungee jump i dyniowe smakołyki to ulubione miejsce warszawiaków i turystów. Czynne tylko jesienią.  

‍
2. W Warszawie jest wiele budynków pokrytych bujną roślinnością wijącą się na elewacjach. Jeden z nich mieści się przy ulicy Chocimskiej 24, w budynku Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH. Warto przespacerować się ulicą Krzywickiego, gdzie znajduje się kilka takich domów w liściach. Ciekawe roślinne lokalizacje można też znaleźć w pobliżu "Browarów Warszawskich".

3. Od ulicy Krzywe Koło do ulicy Brzozowej znajduje się miejsce zwane Ulicą Kamiennych Schodków. Jesienią nabiera ona niesamowitego uroku. Ta ukryta, wąska i stroma uliczka w centrum miasta łączy górną część Starego Miasta z terenami wzdłuż Wisły. Obszar ten znajduje się na górze i ma strome zbocze, oferując wspaniałe widoki. Niewiele osób wie o tym miejscu, a zdecydowanie warto je odwiedzić.

4. Każdy mieszkaniec stolicy zna Park i Muzeum Łazienki Królewskie, których alejki jesienią wyglądają niesamowicie. Również Ogród Saski w pobliżu Starego Miasta przy Placu Piłsudskiego pełen jest starych kasztanów, malowniczych alejek i przytulnych ławeczek.

Park z fontanną i niesamowitą wieżą ciśnień autorstwa polskiego architekta włoskiego pochodzenia Enrico Marconiego, malownicze jezioro otoczone płaczącymi wierzbami, symetryczne ścieżki z trawnikami i rabatami kwiatowymi oraz zdobiące ogród rzeźby Muz i Cnoty tworzą niepowtarzalną jesienną atmosferę.

5. Ogród na dachu Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego przy ulicy Dobrej 56/66 w Warszawie jesienią jest po prostu fascynujący ze swoją centralną kopułą pokrytą krwistoczerwonym bluszczem. Jest to jeden z największych ogrodów dachowych w Europie. Ogród jest otwarty dla publiczności do późnej jesieni i jest podzielony na cztery części, z których każda jest pokryta różnymi rodzajami roślin. Można tu odpocząć na trawie na kocu, napić się herbaty z termosu i podziwiać panoramę Warszawy z mostków oraz tarasu widokowego.

6. Kawiarnia Deseo przy ulicy Burakowskiej 5/7 znajduje się w malowniczym podwórku na granicy dzielnic Wola i Żółibórz. Kawiarnia i kilka innych restauracji mieści się w dawnej fabryce koronek. Stare ceglane budynki porośnięte są gęstym bluszczem, mini dyniami i wrzosami, a kolorytu dodaje stary bruk pod stopami.

7. Osiedle Przyjaźń przenosi w klimat jesieni, którego nie uświadczysz w metropolii. Miejsce to różni się od wszystkich innych warszawskich krajobrazów i przypomina skansen. Drewniane domy w różnych kolorach w stylu wiejskich posiadłości zostały zbudowane w 1952 roku. Panuje tu spokój leniwego przedmieścia. Jest to jedno z ulubionych miejsc spacerów mieszkańców Bemowa. Osiedle znajduje się przy ulicach Marii Grzegorzewskiej i Konarskiego.

8. Park Skaryszewski przywołuje wspomnienia z dzieciństwa, gdzie goniliśmy wiewiórki, skakaliśmy po kamieniach rzeki, chodziliśmy do jaskini na porośniętym jodłami wzgórzu, chowaliśmy się wśród drzew i umawialiśmy na pierwsze randki. Jesień maluje to miejsce w niesamowitych kolorach. Park jest ogromny, a wiewiórki uparcie błagają o smakołyki.

9. Zamek Ujazdowski i park są również warte odwiedzenia. Znajduje się tu pałac królewski króla Polski Augusta II, tuż obok Łazienek Królewskich. Jesienią jest to miejsce, które koniecznie trzeba zobaczyć! Jego klasyczna architektura i stonowane kolory zachwycają majestatem. Otoczony zielenią zamek z wieżami sprawia wrażenie jak z dawnych rycin.

10. Żelazowa Wola to wyjątkowe miejsce, położone zaledwie 46 km od Warszawy. Posiada piękny, niemal bajkowy jesienny park otaczający biały dworek. Odrestaurowany dworek, w którym urodził się Fryderyk Chopin, to przestrzeń zagospodarowywana przez wiele lat przez projektantów, których zadaniem było nie tylko zgromadzenie artefaktów, ale także stworzenie atmosfery oddającej ducha twórczości kompozytora. Park wokół posiadłości zachwyca kolorami, roślinnością, pięknymi mostami i muzyką natury, która pamięta wielkiego mistrza.

Rządząca partia Prawo i Sprawiedliwość traci szansę na utworzenie koalicji w nowym Sejmie i utworzenie rządu, wynika z kilku sondaży i nowych późnych danych sondażowych (przeprowadzonych przez Ipsos dla TVN, Polsatu i TVP). Według najnowszych danych sondażowych, opublikowanych w poniedziałek rano, PiS otrzymał 36,6% głosów, opozycyjna Koalicja Obywatelska (blok partii kierowany przez Platformę Obywatelską Donalda Tuska) 31%, blok Trzecia Droga 13,5%, Lewica (Nowa Lwówka) 8,6%, a radykalnie nacjonalistyczna antyukraińska partia Konfederacja tylko 6,4%. W ten sposób trzy siły opozycyjne - Koalicja Obywatelska, Trzecia Droga i Blok Lewicy - razem mają wystarczającą liczbę głosów, aby utworzyć większość, czyli około 248 miejsc w Sejmie na 460. Wczoraj politycy wszystkich trzech sił, bez podawania nazwisk, potwierdzili, że trwają negocjacje w sprawie utworzenia koalicji rządzącej i rządu.

PiS wciąż ma nadzieję, że sondaże exit poll były błędne. Współpracownicy Jarosława Kaczyńskiego również publicznie deklarują, że są w stanie utrzymać władzę: "Absolutnie wygraliśmy te wybory i to nam prezydent Andrzej Duda powierzy misję tworzenia rządu" - mówi europoseł PiS Ryszard Czarnecki - "Będziemy więc mieli czas na negocjacje, a wtedy te "bardzo ciekawe rzeczy", o których mówił w swoim wystąpieniu szef PiS Jarosław Kaczyński, mogą się wydarzyć". Rzeczywiście, partia zajęła pierwsze miejsce, ale to nie wystarczy, aby utrzymać się przy władzy. Jej prawdopodobny sojusznik, Konfederacja, również nie pomoże PiS w utrzymaniu władzy, ponieważ nawet razem zabraknie im około 12-20 głosów do większości.

Opozycja jest zdeterminowana, aby wykorzystać swoją szansę na sukces, stworzyć koalicję i nowy rząd w oparciu o wyniki głosowania:

"To koniec rządów PiS. Nikt nam tych wyborów nie ukradnie" - powiedział lider opozycji Donald Tusk. "Słuchajcie, udało się. Nigdy nie byłem tak szczęśliwy z tego drugiego miejsca" - dodał. Tusk pogratulował zwycięstwa liderom innych partii opozycyjnych: "Nikt nas już nie oszuka. Wygraliśmy Polskę".

Niemniej jednak, zgodnie z polską konstytucją, prezydent Andrzej Duda (który jest sojusznikiem Kaczyńskiego) może wskazać kandydata na premiera według własnego uznania, a prawo tego nie zabrania. W takim przypadku to kandydat wskazany przez prezydenta tworzy rząd i musi otrzymać wotum zaufania od Sejmu w ciągu 14 dni. Jeśli tak się nie stanie, Konstytucja RP przewiduje możliwość utworzenia rządu przez Sejm.

"Jedyną rzeczą, na którą wciąż liczą wielcy zwolennicy lidera PiS Kaczyńskiego, jest to, że zdobędzie on brakujących posłów, aby mieć większość parlamentarną, ale wydaje się to nierealne. Najpóźniej 1 grudnia będziemy mieli nowy rząd demokratycznej opozycji" - powiedział były prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski w wywiadzie dla portalu Onet.

"Jest absolutnie jasne, że będziemy tworzyć wspólny rząd z Trzecią Drogą, bo zgadzamy się w zdecydowanej większości naszych priorytetów. Dzisiaj widać, że Koalicja Obywatelska z Trzecią Drogą i Lewicą ma znaczącą większość" - powiedział w rozmowie z Polsatem Rafał Trzaskowski, wiceprzewodniczący Platformy Obywatelskiej. Odpowiadając na pytania dziennikarzy w sztabie wyborczym po ogłoszeniu exit polls, polityk wyraził również nadzieję, że prezydent Duda wykaże się niezależnością od lidera PiS Jarosława Kaczyńskiego przy ustalaniu kandydata na premiera, którego wskaże nowa koalicja w Sejmie.

Jeśli tak się nie stanie, procedura tworzenia rządu może przeciągnąć się o kilka miesięcy.

We wtorek Komisja Wyborcza obiecuje ogłosić ostateczne wyniki wyborów parlamentarnych w Polsce, które odbyły się 15 października.

Od pierwszych dni rosyjskiej inwazji na pełną skalę Piotr Paliński dostarcza pomoc humanitarną na Ukrainę. Najpierw do Lwowa, potem na granicę polsko-ukraińską. Podczas jednej z takich podróży odwoził z granicy do Olsztyna kobietę i jej syna, którzy uciekali z Charkowa tylko z jedną walizką. Ośmioletni Dima powiedział mu, że uwielbia jeździć na rowerze.

"Postanowiłem jakoś pomóc. Ale nie miałem takiego roweru, więc opublikowałem post na Facebooku. Moi przyjaciele dali mi tego samego dnia ... 15 rowerów. Napisałem kolejny post, że mamy rowery dla dzieci uchodźców. Poprosiłam też panią Annę Faranczuk, która koordynuje pracę Ośrodka Pomocy Uchodźcom przy parafii greckokatolickiej w Olsztynie, aby opowiedziała Ukraińcom o naszej inicjatywie. Rozdawaliśmy je każdemu, kto poprosił" - mówi Piotr.

Ważna pomoc

W ten sposób w kwietniu 2022 roku ruszyła akcja Rowery dla Ukraińców. Pół roku później dołączyła do niej działaczka charytatywna Dorota Limontas i wiele osób, które chciały pomóc uchodźcom.

"Pewnego dnia zadzwoniła do mnie kobieta z Giżycka z prośbą o odebranie roweru, który znalazła na śmietniku. Podziękowałem jej i powiedziałem, że niestety nie będę w stanie przejechać więcej niż sto kilometrów, aby odebrać rower. Wkrótce potem Jadwiga zadzwoniła do mnie ponownie. Powiedziała, że poprosiła lokalne władze o wsparcie akcji. W ten sposób udało jej się zebrać ponad 40 rowerów" - wspomina Palińsky.

Niedawno rower otrzymała Karolina, niedosłysząca dziewczyna porozumiewająca się językiem migowym, która zaczęła promować akcję wśród studentów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Rozdawała im ulotki, w których mogli przeczytać o inicjatywie. Zebrała ponad 10 rowerów.

Ukraińcy z całej Polski proszą o rowery. Kiedy do Piotra zgłosiło się starsze małżeństwo z Częstochowy, Dorota Limontas znalazła wolontariuszy, którzy przywieźli im rowery. Ponadto Dorocie udało się zdobyć pieniądze z funduszu charytatywnego na zakup części zamiennych do ich naprawy.

"To była niewielka kwota. Ale była to też ważna pomoc" - mówi Piotr.

Mój ojciec zawsze jest w warsztacie

Ludzie przekazują panu Piotrowi różne rowery. Bywa, że są dwa, trzy, z których można zrobić jeden. Są też takie, które nie wymagają żadnych napraw.

"Rowery naprawia mój ojciec, Witold Paliński. Bez jego pomocy nie udałoby się. Jest na emeryturze i poświęca tej pracy cały swój wolny czas. W rzeczywistości pracy jest bardzo dużo. Budzę się rano i słyszę pukanie w piwnicy, co oznacza, że tata już pracuje. Późnym wieczorem wracam z pracy, a tata nadal jest w piwnicy. Często widzę go tam z dziećmi, które przychodzą nie tylko prosić go o pomoc w naprawie, ale także porozmawiać z nim lub nauczyć się, jak samemu coś naprawić" - mówi Piotr.

Kateryna Medvid i jej siedmioletnia córka Wiktoria przyjechały do Olsztyna w marcu 2022 roku z obwodu kijowskiego.

"Rowery ułatwiły nam adaptację do nowych warunków życia. Zmotywowały nas do wychodzenia z domu, wyłączenia telefonu, wspólnego wyjścia do parku, czy nad jezioro. Nadal chodzimy do pana Witolda, bo rowery od czasu do czasu wymagają przeglądu. Naprawia je za darmo. Pan Witold jest bardzo przyjazny i uprzejmy dla każdego, kto prosi go o pomoc. Zawsze częstuje herbatą i pyta o życie. Dla dzieci uchodźców jest jak dziadek, a dla nas, ich matek, jak ojciec" - mówi Kateryna.

Anna Kucheruk przyjechała do Olsztyna w marcu 2022 roku z 8-letnim synem i 14-letnią córką z Kijowa. Piotr podarował im trzy rowery, a kiedy dzieci podrosły i potrzebowały większych, mogli je wymienić.

"Oszczędzamy pieniądze na opłatach za transport, a jednocześnie dbamy o nasze zdrowie fizyczne i psychiczne. Zdarza się też, że pojawia się jakiś problem i zaczynam panikować. Wtedy wsiadam na rower, jadę i powtarzam w myślach: wszystko jest w porządku, jestem bezpieczna, znajdę właściwe rozwiązanie" - powiedziała Anna, która jeździ rowerem do pracy.

Deszczowe urodziny

Wielu Ukraińców, którzy znaleźli się w okolicach Olsztyna, otrzymało od Piotra rowery, którymi teraz dojeżdżają do pracy z miejscowości, w których mieszkają, oddalonych niekiedy o 10 czy 20 kilometrów od miasta, gdzie rzadko jeżdżą autobusy czy pociągi.

Pan Piotr pomaga Ukraińcom bezinteresownie. Poświęca wiele czasu, wysiłku i pieniędzy na tę kampanię. Nawet w swoje urodziny, kiedy padał deszcz, jeździł pod różne adresy i zbierał na przyczepie rowery dla Ukraińców.

Wielu osobom jego pomoc pomaga przezwyciężyć traumatyczne doświadczenia wojenne i przywraca poczucie ważności, i bycia potrzebnym,

W maju 2023 r. Piotr Paliński został jednym z finalistów nagrody Olsztynianin Roku 2022, przyznawanej przez "Gazetę Wyborczą" w Olsztynie, za naprawę i przekazanie wraz z ojcem ponad 500 rowerów ukraińskim uchodźcom.

Rower z duszą

Marcin Borkowski, psycholog, był jednym z pierwszych czytelników "rowerowego" wpisu Piotra na Facebooku.

"Byłem mile zaskoczony i pomyślałem: o mój Boże, znam tego człowieka! To pan Piotr! Naprawia mój samochód od lat. Ufam mu, wiem, że ma bardzo dobre serce. Nie wahałem się więc ani chwili i chciałem podarować mu jeden z moich rowerów, który bardzo lubiłem. Wielu moich przyjaciół zrobiło to samo", powiedział Borkowski

Piotr Paliński dodaje, że Polacy często oddają rowery, aby podzielić się wspomnieniami o bliskiej osobie lub niezapomnianymi chwilami z podróży. I cieszą się, że rower, który przeleżał w piwnicy wiele lat, dostanie nowe życie.

"Mam w garażu rower, który podarował mi 70-letni mężczyzna. Kupił ten rower 50 lat temu, kiedy był studentem. Przez pół wieku dbał o niego, jakby był żywą istotą i zdecydował, że nadszedł czas, aby pożegnać się z nim w ten sposób, przekazując go nam. Tak, wierzę, że ten rower, podobnie jak wiele innych, ma duszę. Rozumiem, że dzisiejsi młodzi ludzie nie chcieliby jeździć tak starym pojazdem. Ale to klasyk, rzadkość. Są ludzie, którzy doceniają takie unikaty, więc powinien trafić na aukcję. Pieniądze ze sprzedaży zostaną przeznaczone na leczenie dziewczynki chorej na raka" - powiedział Piotr.

Щоб приєднатися до акції «Велосипеди для українців», можна зателефонувати за номером +48 606 349 048 або написати до Пйотра Палінського на Фейсбуку.  Окрім велосипедів, збирають також самокати, ролики, скейтборди, дитячі візочки, м’ячі.

Stłuczenia, częściowa lub całkowita utrata wzroku, oparzenia, urazy głowy i amputacje to najpoważniejsze obrażenia, jakich doznają obecnie ukraińscy żołnierze na froncie. Sestry.eu rozmawiają z dwoma żołnierzami, którzy zostali poważnie ranni w walce, ale nie poddali się. Mężczyźni podzielili się historiami swoich urazów i rehabilitacji. Udzielili również porad swoim towarzyszom, jak nie popaść w depresję, a cywilom, jak pomóc żołnierzowi w powrocie do zdrowia i uniknąć nowych ran.

Historia Olega Symoroza: "Wiedziałem, że będzie wielka wojna. Rozumiałem, że będziemy musieli walczyć o nasze prawo do niepodległości".

Przed Wielką Wojną kijowski aktywista Oleh Symoroz walczył przeciwko nielegalnej deweloperce w stolicy. Kiedy rozpoczęła się inwazja na pełną skalę, chwycił za broń i bronił kraju. Początkowo bronił Kijowa, a następnie udał się na wschód. Tam został poważnie ranny.

"Kiedy odzyskałem przytomność na oddziale intensywnej terapii, cieszyłem się, że widzę przynajmniej na jedno oko. Zdałem sobie jednak sprawę, że coś jest nie tak z moimi nogami. Zostały amputowane".

Jest poranek 20 października 2022 roku. Moja jednostka otrzymała rozkaz przemieszczenia się na pozycje bojowe. Siedziałem za kierownicą. Jechaliśmy przez "szarą strefę" w pobliżu Kreminnej. Przednie koło samochodu uderzyło w minę przeciwpancerną TM o wadze około 10 kg trotylu. Samochód eksplodował. Główne uderzenie nastąpiło w fotel kierowcy, czyli we mnie. Straciłem obie kończyny, zostały amputowane. Doznałem również skomplikowanych złamań rąk, dwóch kości twarzy i nosa. Miałem złamaną szczękę, wybite zęby i poparzone ciało. Silnik samochodu uderzył mnie w twarz. Mój towarzysz, który siedział obok, miał złamany nos i poparzoną twarz. Chłopaki na tylnych siedzeniach byli ranni, zostali wyrzuceni z samochodu przez falę uderzeniową. Na chwilę straciłem przytomność. Kiedy się ocknąłem, najgorsze było to, że nic nie widziałem i nie mogłem ruszać rękami i nogami. Byłem też uwięziony przez silnik. Ból był nie do zniesienia. Zacząłem krzyczeć i zdałem sobie sprawę, że mam duży problem z nogami. Szczęśliwie obok przejeżdżał pojazd z sąsiedniego batalionu - chłopaków z 81 Brygady Desantowo Szturmowej - którzy zabrali mnie do punktu stabilizacji, a stamtąd karetką do Kramatorska, gdzie udzielono mi pierwszej pomocy. Następnie ewakuowano mnie do Dniepru, do szpitala Mechnikowa. Tam lekarze walczyli o moje życie przez kilka dni. Później przewieziono mnie do Kijowa - na oddział intensywnej terapii Centralnego Szpitala Wojskowego.  

"Nie potrzebowałem psychologów. Miałem szczęście do bliskich ludzi".

Kilka rzeczy powstrzymało mnie przed popadnięciem w depresję. Pierwszą z nich była świadomość, że pokonałem śmierć. Byłem jedną nogą w grobie, ale z niego wyszedłem. Bardzo chciałem żyć i moje życzenie się spełniło. W szpitalu poznałem ludzi z poważnymi urazami mózgu i kręgosłupa. Wtedy zdałem sobie sprawę, że po prostu nie mam prawa być przygnębiony. Po drugie, trzeba mieć świadomość, że na wojnie wszystko może się zdarzyć. Jednocześnie przebywanie na froncie bez poczucia celu jest bardzo niebezpieczne. Trzeba nieustannie zadawać sobie pytanie: "Dlaczego tu jestem?". Miałem wiele planów na swoje życie - i bycie rannym niczego nie zmieniło.

Jeśli życie nie ma sensu, trzeba go znaleźć. Mogą w tym pomóc na przykład psychologowie. Albo po prostu zadać sobie pytanie: "Dlaczego przeżyłem?".

Wsparcie jest ważnym czynnikiem. W szpitalu pracował ze mną psycholog, ale zdałem sobie sprawę, że go nie potrzebuję. Byłem w stałym kontakcie z rodziną i przyjaciółmi. Moja dziewczyna wspierała mnie przez cały czas. Tak, wszystko jest bardzo indywidualne. Ludzie różnie reagują na bycie rannym. Chciałbym powiedzieć ludziom, żeby nie zadawali głupich pytań: "Jak to jest żyć bez nóg, czy jest ciężko?". Jeśli żołnierz chce o tym rozmawiać, to będzie to robił. Ale nie ma potrzeby wywierania na niego presji. W życiu jest wiele ciekawszych tematów do rozmowy.

A co ze współczuciem i litością? Wszystko jest indywidualne. Potrzebowałem go tylko na oddziale intensywnej terapii, przez pierwsze trzy dni, a potem już nie. Nie potrzebowałem litości, wiedziałem, dokąd zmierzam. Po prostu trzeba szanować człowieka, nie należy być nadopiekuńczym. Jestem ogromnie wdzięczny moim rodzicom, którzy bardzo mi pomogli na początku, ale będę szczery - dużo się kłóciliśmy z powodu ich nadopiekuńczości, z powodu podejścia do mnie jako dziecka na intensywnej terapii.

"Mam wiele planów na swoje życie - a moja kontuzja ich nie powstrzyma".

Obecnie przechodzę rehabilitację w prywatnej klinice w ramach bezpłatnego programu. Uczę się chodzić na protezach. To ciężka praca. Będę kontynuował działalność społeczną. Nadal jestem wojskowym, ale wojskowa komisja kwalifikacyjna uznała mnie za niezdolnego do służby. Najprawdopodobniej odejdę z wojska i zostanę w domu. Muszę się przystosować, wyciszyć. Będę też kontynuował działalność wolontariacką. Wrócę do polityki, kiedy będę miał czas. A potem muszę pracować. Chcę zmienić ten kraj. Chcę mieć rodzinę, spotykać się z przyjaciółmi, rozwijać się i odnosić sukcesy. I udowodnię, że mogę to zrobić.  

Historia Ołeksandra Tereszczenki: "Nigdy nie żałowałem, że poszedłem bronić kraju"

Ołeksandr Tereshchenko jest weteranem wojny rosyjsko-ukraińskiej, kryptonim "Len", otrzymał order "Za Odwagę" III klasy i "Narodowego Bohatera Ukrainy". Do 2014 r. pracował jako operator filmowy i wspólnie z żoną wychowywali dzieci. 9 lat temu wstąpił do wojska jako ochotnik. Bronił lotniska w Doniecku w ramach 79 Brygady Powietrznodesantowej. Pewnego dnia w jego rękach eksplodował granat, który Ołeksandr próbował odrzucić. Mężczyzna całkowicie stracił prawe ramię i lewą rękę, a także doznał poważnych obrażeń oczu. Następnie pracował jako zastępca szefa Patrolowej Akademii Policyjnej w Kijowie, wiceminister ds. weteranów, terytoriów tymczasowo okupowanych i przesiedleńców wewnętrznych Ukrainy. Obecnie jest szefem Departamentu ds. Weteranów i Przesiedleńców Wewnętrznych w radzie Mikołajowa i pracuje jako wolontariusz.

"Karmienie łyżeczką zmienia cię w osobę niepełnosprawną"

Kiedy zostałem ranny, nie straciłem przytomności. Zrozumiałem, że stało się coś poważnego. Pamiętam, że nie czułem rąk i mówiłem, że powinni mnie zastrzelić. W szpitalu w Dnieprze błagałem lekarzy, żeby uratowali moje ręce. Kiedy obudziłem się z narkozy, zobaczyłem zakrwawione bandaże. Już wiedziałem, że nie mam rąk. O dziwo, nie czułem się strasznie przygnębiony. Wręcz przeciwnie, byłem przekonany, że wszystko będzie dobrze. Najwyraźniej byłem pod wpływem środków przeciwbólowych. Natychmiast uspokoiłem rodzinę. Skupiłem się na aspektach technicznych. Nie chciałem być karmiony łyżką jak osoba niepełnosprawna. Miałem łyżkę przyszytą do opaski, położyłem ją na kikucie i jadłem sam. Wtedy, w 2014, sytuacja z protezami w kraju była bardzo zła. Wszyscy mówili mi, że protezy bioniczne zastępują 70% funkcji ręki i że mogę z nimi żyć, jakby nic się nie stało. Rok później, kiedy dopasowano mi protezy, zdałem sobie sprawę, że nie zastąpią one moich rąk. Teraz opanowałem je w 50%. Oczywiście nie mogę już grać w siatkówkę ani bilard. Nie mogę też pływać z protezami, ponieważ źle znoszą wilgoć. Przez lata zrobiłem sobie urządzenia, które pomagają mi być niezależnym. Mogę zostać sam w domu, podróżować i załatwiać podstawowe potrzeby fizjologiczne.

"To jak życie w łodzi podwodnej. Jeden przedział został zatopiony, ale nie można tym żyć, trzeba walczyć o przyszłość".

Często odwiedzam ośrodki rehabilitacyjne i spotykam się tam z chłopakami. Mówię im, że na tym życie się nie kończy. Opowiadam im o sobie, że po kontuzji moje życie okazało się jeszcze ciekawsze i pełne wrażeń niż wcześniej. To zdecydowanie nie jest dar od losu, ale tak się stało. Muszę więc skupić się na tym, jak żyć dalej w obecnym stanie, jak zwrócić się do ludzi, którzy już przeszli tę drogę, jak nauczyć się korzystać z protez. Ale najważniejsze jest to, jak i gdzie znaleźć motywację dla siebie.

Nie uważaj się za chorego i bezradnego. Jest teraz tak wiele możliwości zdobycia nowego zawodu i wykształcenia, znalezienia hobby. Kiedy człowiek coś traci, otwierają się przed nim nowe możliwości, których istnienia nawet nie podejrzewał.

Nie zadawaj sobie też głupich pytań: "Dlaczego to się stało? Dlaczego mnie to spotkało?".

Niedawno odbył się ślub chłopaka, który całkowicie stracił wzrok, miał uraz nogi i nerwu. On i jego ukochana poznali się w kwietniu tego roku, a w maju oślepł, ale jego dziewczyna go nie opuściła. Innym przykładem jest sytuacja, w której mężczyzna, który stracił wzrok, został sam, żona odeszła. Ożenił się jednak z dziewczyną, która była pielęgniarką w szpitalu. Mają już dziecko. Życie toczy się dalej, nigdy nie należy myśleć, że skoro teraz nie mam rąk ani nóg, więc nikt mnie nie potrzebuje.  

Ale społeczeństwo musi również nauczyć się odpowiednio reagować nie tylko na weteranów wojennych. Jeśli widzisz osobę na wózku inwalidzkim lub z protezą, nie skupiaj się na jej niepełnosprawności. Często ludzie chcą ci podziękować, ale robią to z ukłonami, żałosnymi rzeczami, ze łzami, czasami wciskają pieniądze, z jakiegoś powodu myślą, że osoba niepełnosprawna może być głodna. Zawsze powtarzam cywilom: jeśli chcesz im podziękować, zrób to bez zwracania na siebie uwagi - cicho podejdź do nich, podziękuj za ich służbę, przyłóż rękę do serca, ukłoń się - a będą zadowoleni.

Często ludzie pomagają na siłę np. łapią wózek weterana i przeciągają przez ulicę. Jeden z wojskowych powiedział mi: "Jeżdżę na wózku inwalidzkim, to dla mnie ważne, by zrobić to samemu, a ludzie chcą mnie podnosić i wynosić. To stresujące". Ci ludzie byli na wojnie, bardzo martwią się swoją bezradnością. A takie próby "pomocy" tylko podkreślają ten stan.

Jeśli widzisz osobę niepełnosprawną, po prostu daj sygnał, że jesteś gotowy do pomocy. Możesz powiedzieć: jeśli potrzebujesz pomocy, możesz na mnie liczyć. I to wszystko.  

Nie należy również pytać o sprawy osobiste, na przykład związane ze sferą intymną.

Nie pytaj: "Jak ty w ogóle żyjesz? Mikołajowi brakuje ręki, a tobie dwóch, to nie jest życie!". To wygląda jak pytanie: dlaczego jeszcze nie popełniłeś samobójstwa?

Nie używaj zwrotów jak: "O mój Boże, jesteś taki dobry!", "Co to jest?!". I nie dodawaj tego: "Trzymaj się!". Nie zadawaj pytań, które przywołują wspomnienia traumy i obrażeń. Nie wywieraj presji ani nie dramatyzuj sytuacji. Nie patrz na nas jak na zmarłych, którzy zmartwychwstali. To właśnie z powodu tych spojrzeń przez długi czas nie odważyłem się wyjść z domu. Po wojnie niestety będzie wiele osób niepełnosprawnych. I społeczeństwo musi się teraz nauczyć nowych zachowań - jak ich traktować, żeby ich nie krzywdzić i nie zabijać w nas chęci do życia.

Naprawdę chciałbym, aby po naszym zwycięstwie Ukraina stała się krajem przyjaznym dla wszystkich ludzi. Szczególnie chciałbym, aby w procesie odbudowy uwzględniono potrzeby osób niepełnosprawnych - rampy i ścieżki dla niewidomych. I oczywiście, aby zatrudniano osoby z niepełnosprawnościami.

Austin, Teksas

Fundacja Liberty Ukraine pomaga ukraińskim wojskowym, pracownikom służby zdrowia i Ukrainie. Do 23 sierpnia 2023 r. zebrała ponad 6 milionów dolarów. Podczas wydarzenia "Rok odwagi - zbiórka pieniędzy dla Ukrainy" zbierano pieniądze na potrzeby sił zbrojnych. Lwowski zespół "Pristania" został zaproszony do udziału w koncercie na rzecz fundacji.

Tallinn, Estonia

23 września 2023 r. Charytatywny turniej hokejowy Hockey Armor. Wzięło w nim udział 8 drużyn z 4 krajów. Ukrainę reprezentowali zawodnicy z klubu hokejowego Vityaz (Charków). Zebrano darowizny. Fundusze zostały przeznaczone na zakup wozów strażackich i karetek pogotowia. Drużyna z Ukrainy wygrała turniej.

Tel Awiw, Izrael

"Israeli friends of Ukraine" to organizacja charytatywna, która regularnie organizuje wydarzenia wspierające Ukrainę od początku inwazji Rosji na pełną skalę. Organizuje targi, koncerty, spotkania, zbiera fundusze dla Ukrainy i wysyła pomoc humanitarną.

Szanghaj

W Szanghaju społeczność ukraińska regularnie organizuje prywatne imprezy z udziałem zagranicznych gości, takie jak: Wielkanoc z piknikiem na dachu w centrum miasta, spotkania literackie, wieczory kuchni ukraińskiej i obchody Dnia Niepodległości Ukrainy. Niektóre wydarzenia są bardzo kameralne - dla 10-20 osób. Niektóre są duże - do 200 osób. Ich głównym celem jest zjednoczenie wszystkich, którzy popierają wartości, których obecnie broni Ukraina. Nawet w kraju, który nie okazuje Ukrainie zbyt wiele przyjaźni. Dochód ze wszystkich wydarzeń przekazywany jest na rzecz ofiar rosyjskiej agresji.

Leeds, Anglia

Każdego roku w centrum miasta odbywają się wiece z okazji Dnia Wyszywanki, Dnia Flagi Narodowej i Dnia Niepodległości. Ludzie gromadzą się również podczas masowych ataków na ukraińskie miasta, aby skupić uwagę i przyspieszyć pomoc dla Ukrainy od rządu brytyjskiego.  

W Dzień Niepodległości 2023 r. odbyło się wydarzenie, podczas którego uczestnicy utworzyli łańcuch jedności. Podczas wydarzenia zebrano 1700 funtów. W ten sposób zamknęliśmy projekt zakupu pickupa i minibusa dla Sił Zbrojnych. Są one już na Ukrainie.

Los Angeles, USA

Ukraiński Bieg Wolności. Setki Ukraińców i Amerykanów wzięło udział w charytatywnym maratonie biegowym w Los Angeles. Wydarzenie zostało zorganizowane przez fundację Stand with Ukraine z okazji 32. Dnia Niepodległości Ukrainy.

Karlsruhe, Niemcy

W 32. rocznicę Dnia Niepodległości Ukrainy na głównym placu Karlsruhe po raz pierwszy pojawiła się "żywa" mapa Ukrainy. Została ona stworzona przez ludzi, którzy przyszli wesprzeć Ukrainę. Podczas obchodów śpiewano ukraińskie pieśni w wykonaniu niemiecko-ukraińskiego chóru i zbierano datki.

Walencja, Hiszpania‍

Dzień Niepodległości Ukrainy w 2023 roku. Setki Ukraińców i Hiszpanów wyszło na ulice, aby wesprzeć Ukrainę i jej walkę o wolność.

Bukareszt, Rumunia

24 sierpnia w Bukareszcie odbyła się akcja solidarności z Ukrainą z okazji Dnia Niepodległości. Uroczyste wydarzenie miało miejsce w pobliżu Ambasady Ukrainy. Ukraińcy w Rumunii, przedstawiciele rumuńskich władz, dyplomaci akredytowani w Bukareszcie i obywatele Rumunii wzięli udział w akcji solidarności pod hasłem #StandWithUkraine.

Tbilisi, Gruzja

Gruzja jest przeciwna antyrosyjskim sankcjom i pomocy wojskowej dla Ukrainy, ale oferuje pomoc humanitarną, generatory oraz otwarte ramiona dla ukraińskich uchodźców wewnętrznych. Gruzińskie władze są ostrożne i nie sprzeciwiają się otwarcie Rosji. Tymczasem Gruzini zbierają się i aktywnie wspierają Ukrainę. W Tbilisi powiewają ukraińskie flagi. Około 1500 gruzińskich ochotników walczy za Ukrainę.

‍