Exclusive
20
min

Profesor Stępień: Prezydenci i rządy przychodzą i odchodzą. Znacznie ważniejsza jest postawa narodu

Historie ukraińskich uchodźców opublikowane na portalu Sestry.eu znalazły się w nowej książce przygotowanej przez polskiego historyka prof. Stanisława Stępnia.

Tetiana Bakocka

Zdjęcie: Tadeusz Koniarz/Reporter

No items found.

Wesprzyj Sestry

Nawet mały wkład w prawdziwe dziennikarstwo pomaga demokracji przetrwać. Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie ludzi walczących o wolność!

Wpłać dotację

Książka "Wojna na Ukrainie a polsko-ukraińskie partnerstwo strategiczne" to zbiór artykułów polskich i ukraińskich naukowców pod redakcją prof. Stanisława Stępnia, dyrektora i założyciela Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu, laureata im. Jerzego Giedroycia za 2023 rok przyznawaną przed redakcję „Rzeczpospolitej”. Książka została wydana w dwóch językach - polskim i ukraińskim - i jest poświęcona pamięci Ukraińców, którzy oddali życie w latach 2022-2023 walcząc o wolną Ukrainę i Europę.

Jego zainteresowania badawcze to m.in. stosunki polsko-ukraińskie w XIX i XX w., mniejszości narodowe w Polsce i na świecie, dzieje Kościoła greckokatolickiego, dzieje kultury na Kresach Wschodnich.

Biegle włada językiem ukraińskim i wielokrotnie wykładał na ukraińskich uczelniach. Historyk podkreśla, że najlepszym sposobem na przeciwdziałanie rosyjskiej propagandzie jest podnoszenie świadomości ludzi, ale dziś jest bardzo niewiele książek o historii Ukrainy w języku polskim i prawie żadna o historii Polski w języku ukraińskim.

Historyk prof. Stanisław Stęmpień. Zdjęcie z prywatnego archiwum

- Społeczeństwo polskie, pomimo starych i nowych pretensji do Ukraińców, a raczej do rządzących Ukrainą, musi zrozumieć, że Ukraińcy walczą nie tylko za siebie, ale i za nas. O przyszłe bezpieczeństwo państwa polskiego i Europy. Klęska Ukrainy byłaby naszą klęską. Wojska rosyjskie stacjonowałyby na naszej granicy, niedaleko Warszawy. Wpływy Rosji stałyby się silniejsze. Bo to kraj o ogromnym potencjale ludnościowym i surowcowym oraz potężnych służbach wywiadowczych" - pisze w przedmowie Stanisław Stępień.

Historyk jest przekonany, że w obecnej sytuacji mówienie o braku "wdzięczności" ze strony Ukrainy za polską pomoc jest trywialne. Mówimy przecież o strategicznych celach państwa i narodu polskiego.

- W ubiegłym roku mogliśmy zrobić więcej w obszarze pojednania. Mogliśmy też skuteczniej zająć się kwestiami gospodarczymi.

Słowa wdzięczności od przywódców państw są miłe. Ale nie są konieczne dla strategicznych interesów państwa. Wdzięczność narodu znaczy znacznie więcej

Prezydenci i rządy przychodzą i odchodzą. Postawa narodu jest o wiele ważniejsza. Wierzę, że ukraińscy uchodźcy, którzy otrzymali pomoc od państwa polskiego i Polaków, pamiętają i doceniają to. Ukraińskie dzieci, które dorastają wśród polskich rówieśników, będą kształtować swoją mentalność i pozytywny wizerunek polskiego sąsiada – twierdzi prof. Stępień.

- Jest wiele postaci historycznych XX wieku, które potrafiły zjednoczyć Ukraińców i Polaków zamiast ich skłócać. Dla mnie najbardziej jednoczącą postacią jest Szymon Petlura. Jego wspólny marsz na Kijów z Józefem Piłsudskim, Bitwa Warszawska. Wspólne zwycięstwo nad bolszewikami. Kolejną ważną postacią jest papież Jan Paweł II, który w 2001 roku wezwał nas we Lwowie do wzajemnego przebaczenia i pojednania. Postać metropolity Andrzeja Szeptyckiego, który pochodzi z polskiej rodziny, a wzywał OUN do powstrzymania się od przemocy wobec polskiej ludności cywilnej, ratował Żydów. Ukraińcy powinni odkryć Juliusza Słowackiego, który napisał poemat o Ukrainie "Do mojej matki". Niestety, wiele postaci jest wciąż nieznanych Ukraińcom i Polakom - wyjaśnia historyk.

Zdaniem Stanisława Stępnia, nawet w czasie wojny państwa muszą dbać przede wszystkim o swoje interesy gospodarcze. Bo są to interesy długofalowe, które decydują o potencjale gospodarczym kraju. A przecież ci, których stać na pomoc, powinni to robić.

- Pierwsze dni wojny pokazały, że współpraca z sąsiadem jest dużo ważniejsza niż najlepsza przyjaźń z dalekim krajem.

Co by się stało, gdyby Polska nie otworzyła swoich granic 24 lutego 2022 roku? Prawdopodobnie wiele ukraińskich matek z dziećmi musiałoby uciekać do Rosji. A Rosja tylko na to czekała

Jak kształtowałoby się tam młode ukraińskie pokolenie pod względem tożsamości narodowej i cywilizacyjnej? I czy czekając na wdzięczność nie tracimy czegoś znacznie ważniejszego? Warto przypomnieć słowa wybitnego polskiego wieszcza ludowego Juliusza Słowackiego: "Nie czas żałować róż, gdy płoną lasy" - pisze prof. Stępień.

W nowym wydaniu znalazły się artykuły dotyczące aktualnej sytuacji polityczno-militarnej na Ukrainie, rosyjskiej propagandy oraz polskiej pomocy ze strony rządu i społeczeństwa. Są też teksty ukraińskich uczestników walk na froncie oraz osób, które znalazły się w Polsce uciekając przed wojną. Znaczną część publikacji stanowi kontynuacja kalendarium wojskowego, dokumentującego wydarzenia na froncie oraz międzynarodową, w szczególności polską, pomoc dla ukraińskiej armii i uchodźców. Odnotowywane są także wszystkie wizyty polskich władz na Ukrainie. Oraz rządu ukraińskiego z Wołodymyrem Zełenskim na czele do Polski.

Są też artykuły o problemach ukraińskich uchodźców w Polsce.

- Problem pomocy humanitarnej dla uchodźców w Polsce pozostaje otwarty. Wojna na wyniszczenie prowadzona przez Rosję wymaga wielkiej konsolidacji wszystkich zasobów, w tym zasobów ludzkich. Dzięki międzynarodowej pomocy Ukraina stawia czoła agresorowi, chroniąc cywilizowany świat przed rozprzestrzenianiem się ekstremizmu i terroryzmu. Tylko razem z całym światem będziemy w stanie pokonać zło i niesprawiedliwość, które bezczelnie wkraczają w najważniejsze ludzkie wartości, kwestionują prawo do życia, własny wybór drogi narodowej i własne przeznaczenie - pisze historyczka, dr Olga Morozova, uchodźczyni z Mykołajewa.

Okładka nowej książki

Nowa książka zawiera również artykuł zatytułowany "Uchodźcy na Warmii i Mazurach: moja wojna - moja prawda". Zbiera on historie uchodźców opublikowane na portalu Sestry w 2023 roku.

Świadectwa uchodźców wojennych, którzy przeżyli ostrzał, ewakuację i relokację do innego kraju, to nie tylko statystyki czy tekst. To także emocje i możliwość opowiedzenia Polakom z pierwszej ręki o tym, co naprawdę dzieje się podczas wojny na Ukrainie. Te historie to nie tylko niesprawiedliwość, strata, ból, strach i rozpacz, ale także siłę ludzi, którzy w jednym momencie stracili wszystko, i musieli szybko nauczyć się przezwyciężać kryzysy, i rozwijać się.

- Wojna na pełną skalę na Ukrainie trwa od dwóch lat i nie widać jej końca. Dzieje się tak dlatego, że prezydent Rosji Władimir Putin chce nie tylko pokonać Ukrainę, ale także zniszczyć ten kraj. Ma to być swego rodzaju kara dla Ukraińców za to, że ośmielili się mu sprzeciwić. Być może ma to być również ostrzeżenie dla innych narodów. Zwłaszcza państw bałtyckich. Że imperium ma prawo karać i że nie można mu się przeciwstawiać.

Twierdzenie Putina, że "największą katastrofą geopolityczną XX wieku był upadek Związku Radzieckiego" nie pozostawia wątpliwości co do obecnych celów polityki Kremla. I dotyczy to nie tylko krajów powstałych na gruzach ZSRR, ale wskazuje na chęć przywrócenia sowieckiej strefy wpływów, do której zalicza się również Polska - uważa prof. Stępień.

No items found.
Dołącz do newslettera
Thank you! Your submission has been received!
Oops! Something went wrong while submitting the form.

Dziennikarka, redaktor Mikołajowskiego Oddziału Narodowej Publicznej Nadawczej Ukrainy. Autor programów telewizyjnych i radiowych, opowiadań, artikułów na tematy wojskowe, ekologiczne, kulturalne, społeczne i europejskie. Opublikowano w gazecie ukraińskiej diaspory w Polsce „Nasze Słowo”, na ogólnoukraińskich stronach dotyczących „Portal Integracji Europejskiej” Biura Wicepremiera ds. Integracji Europejskiej i Euroatlantyckiej oraz Ukraińskiego Centrum Mediów Kryzysowych. Międzynarodowe programy szkoleniowe dla dziennikarzy: Deutsche Welle Akademie, Media Neighbourhood (BBC Media Action), Thomson Foundation i inni. Współorganizatorka wielu dziedzin i szkoleń: projekty edukacyjno-kulturalnych dla uchodźców w Polsce, realizowane przez Caritas, Federację Organizacji Pozarządowych FoSA; „Kultura Pomaga”, realizowanych przez Osvitę (UA) i Zusę (DE). Jest współautorką książki „Serce oddane ludziom” o historii południowej Ukrainy. Opublikowano artykuł na temat wojskowe w książkach „Wojna na Ukrainie. Kijów - Warszawa: Razem do zwycięstwa” (Polska, 2022), „Lektury iczne: Zachowajmy dla otomności” (Ukraina, 2022)

Wesprzyj Sestry

Nawet mały wkład w prawdziwe dziennikarstwo pomaga demokracji przetrwać. Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie ludzi walczących o wolność!

Wpłać dotację
Vitsche Berlin rosyjska propaganda Ukraińcy

Vitsche Berlin to organizacja aktywistów ukraińskiej diaspory, która narodziła się w Berlinie na kilka miesięcy przed inwazją. Założyło ją piętnaścioro Ukraińców, a dziś należą do niej już setki wolontariuszy. Zorganizowała setki demonstracji i wydarzeń kulturalnych. Jednym z głównych jej zadań jest informowanie niemieckiego społeczeństwa o sytuacji w Ukrainie i walka z rosyjskimi kłamstwami.

Rozmawiamy z Władysławą Worobjową i Kateryną Tarabukiną, współzałożycielkami Vitsche Berlin.

Twórcy Vitsche: Kateryna Tarabukina, Pawło Melnyk, Ewa Jakubowska, Wiktoria Feszak, Władysława Worobiowa, Krista-Maria Lebe, Iryna Szulikina, Serafima Brig, Kateryna Demerza. Zdjęcie: Anna Daki/Vogue

Daj się poznać

Ksenia Minczuk: – Jak Vitsche walczy z rosyjską propagandą w Niemczech? Jak to wszystko się zaczęło?

Kateryna Tarabukina: – Niemcy są jednym z najbardziej zainfekowanych rosyjską propagandą krajów w Europie. I jest tam ogromny deficyt doświadczenia w radzeniu sobie z tą propagandą. Pod tym względem to prawdziwy ugór.

Przez wiele lat w Berlinie nie było aktywnej masowej społeczności ukraińskiej. Bądźmy szczerzy: nie było o nas głośno. Owszem, było sporo wolontariatu skupionego wokół ukraińskiej Cerkwi, Płastu [największa ukraińska organizacja wychowawcza dzieci i młodzieży red.], drobnych wydarzeń kulturalnych, pokazów filmowych, była ukraińska szkoła wieczorowa, było ukraińskie radio itp.

Ale naprawdę głośna była „społeczność rosyjskojęzyczna” lub stara emigracja sowiecka, gdzie wszystko łączyło się w „podmuch homosowietyzmu”

W Berlinie jest duża ukraińska diaspora. Istnieje ogromna, wspaniała siła, która zorganizowała Euromajdan w Berlinie w 2014 r., a potem rozrosła się do ogromnej akcji pomocy dla frontu. Nowa emigracja z Ukrainy, z lat 2014-2018, która składała się głównie z klasy kreatywnej i przedstawicieli branży IT, skierowała się w stronę wielokulturowej społeczności anglojęzycznej. To inni ludzie, inne pokolenie, a jest ich wielu. Tyle że nie oni zawsze byli zaangażowani w procesy tworzenia nowej ukraińskiej społeczności – każdy tkwił w swojej bańce. Nam udało się sprawić, że z nich wyszli.

Władysława Worobjowa: – 31 stycznia 2022 roku, jeszcze przed inwazją, zorganizowaliśmy pierwszą demonstrację. Nie nazywaliśmy się jeszcze Vitsche, ale już zdawaliśmy sobie sprawę, że jest to stowarzyszenie ludzi, którzy będą robić rzeczy ukraińskie i o Ukrainie.

Zebraliśmy się jako ukraiński hub, omówiliśmy projekty, które już zrealizowaliśmy, i zaplanowaliśmy nowe. Chcieliśmy stworzyć odrębną, niezależną społeczność ukraińską.

Pierwszego dnia wielkiej wojny zorganizowaliśmy demonstrację, która trwała 12 godzin. Dziesiątki tysięcy ludzi wyszło na ulice

Kateryna Tarabukina: – Na demonstracjach Ukraińcy gromadzili się nie tylko po to, by wyrazić siebie, ale także by krzyczeć, przytulać się i płakać. Po części to był sposób na uzdrowienie. Jednak konieczne było zorganizowanie demonstracji nie tylko dla Ukraińców; musieliśmy zaangażować obcokrajowców. Stanęliśmy przed pytaniem, kogo zapraszać na wiece jako mówców. Jak sprawić, by obcokrajowcy również byli tym zainteresowani? Zaczęliśmy wykorzystywać naszą wiedzę o sztuce. W końcu prawie wszyscy w zespole mamy doświadczenie w zarządzaniu kulturą.

Interesuje nas na przykład organizowanie rezydencji – akademii dla młodych naukowców i historyków, organizowanie dla nich wykładów i rozmawianie o propagandzie w narracji historycznej o II wojnie światowej.

Albo zapraszanie artystów na performance w dawnej fabryce, w której Niemcy zmuszali ukraińskie kobiety i dzieci do pracy

Władysława Worobjowa: – Dyrektorka Instytutu Pileckiego powiedziała nam na demonstracji: „Nie spotykajmy się ‘w przesionku ukraińskiego baru’. Damy wam dwa piętra”.

I tak otrzymaliśmy własną przestrzeń, w której ludzie pisali wiadomości, komunikaty prasowe, artykuły, manifesty na demonstracje, rejestrowali się, szukali sposobów ewakuacji z zagrożonych terenów, dostarczania pomocy humanitarnej itp. Inni ludzie to wszystko pakowali i przewozili.

W ciągu prawie 3 lat naszego istnienia budowaliśmy system krok po kroku. Teraz zamiast 50 wolontariuszy mamy 250.

Wojna „z jakiegoś powodu”

Jak udało się wam wpłynąć na niemieckie instytucje państwowe? Czy od razu włączyły się do pomocy?

Kateryna Tarabukina: – Przez pierwsze dwa tygodnie, a nawet więcej, Senat Berlina nie zrobił dla ukraińskich uchodźców nic. Organizacja wolontariuszy „Berlin Arrivals” pracowała na wszystkich lokalnych dworcach kolejowych. Lokalne władze przygotowywały lotnisko Tegel na przyjęcie Ukraińców uciekających przed wojną. A „namiot od państwa” pojawił się dopiero miesiąc po rozpoczęciu inwazji.

Jak można było zbudować system przyjmowania uchodźców, skoro miasto nie angażowało się w ich przyjmowanie, a zasady wjazdu, rejestracji i szukania schronienia zmieniały się z godziny na godzinę?

Nasza organizacja opracowywała i drukowała ulotki informacyjne, dopóki miasto nie zaczęło pracować na pełnych obrotach. Na nawiązywaniu kontaktów z niemieckimi organizacjami spędziłam dużo czasu. Wysłaliśmy naszego przedstawiciela do centrum kryzysowego, by rozmawiać o potrzebach ukraińskich uchodźców. Bo oni nic nie robili.

Nie od razu też postrzegano nas jako poważną organizację – głównie z powodu stereotypów, że jesteśmy zbyt emocjonalni, zbyt młodzi. A także dlatego, że w zasadzie nikt wtedy nie wiedział, kim są Ukraińcy

Niemcy byli sceptyczni. Rosyjska propaganda zrobiła wiele, by obrazy „nazistowskich zwolenników Bandery” czy „ukraińskich kobiet, których celem jest poślubienie niemieckiego mężczyzny” silnie zakorzeniły się w umysłach wielu osób.

Do tego dochodził całkowity brak zrozumienia tego, co działo się w tym czasie w Ukrainie. A także powszechne przekonanie, że jeden z największych partnerów gospodarczych Niemiec prowadził brutalną wojnę ze swoim sąsiadem „z jakiegoś powodu”. Szok, stres, strach, nieufność – przede wszystkim dla nas, bo trudno tak od razu przyznać, że popełniło się błąd wobec partnera.

W końcu musieli nauczyć się z nami liczyć, bo na każde ich nieporadne oświadczenie odpowiadaliśmy oficjalnym apelem, a potem demonstracją. Zdali sobie sprawę, że się od nas nie uwolnią.

Władysława Worobjowa: – Wielu Niemców nie ma pojęcia o podmiotowości Ukrainy, a ich znajomość historii jest bardzo słaba. Zwykle myślą, że po rozpadzie ZSRR wszystkie kraje, które były jego częścią, w jakiś sposób stały się Rosją. I wtedy pojawiamy się my, przychodzimy na spotkania, sugerujemy, że nie robią wystarczająco dużo. Jesteśmy inteligentni, bystrzy, aktywni i domagamy się prawa głosu. Bo Ukraińcy potrzebują pomocy, a my wiemy, jak pomóc.

Teraz jako administratorka mediów widzę, ile maili otrzymujemy od różnych organizacji, w tym politycznych, z prośbą o współpracę. Oznacza to, że możemy już mówić o Ukrainie na dużych scenach ukraińskim głosem. To bardzo ważne. Osiągnięcie tego zajęło nam jednak od półtora do dwóch lat. Chciałabym, żeby to nie trwało tak długo, ale jest, jak jest.

Fundraising też jest już teraz na innym poziomie. Co ciekawe, to my uświadomiliśmy Niemcom, czym jest bank przekazów pieniężnych. W Ukrainie wszyscy wiedzą, co to znaczy otworzyć bank i rozbić bank, ale w Europie nikt o tym nie wiedział. Wyjaśniliśmy to i teraz Niemcy z tego korzystają.

Przez dwa i pół roku organizowaliśmy demonstracje prawie co tydzień. W sumie przeprowadziliśmy ich ponad sto

Potem zdaliśmy sobie sprawę, że demonstracje nie są już tak ważne, jak na początku. Przerzuciliśmy się więc na większe projekty. Jednym z nich była konferencja „Truth to Justice”, poświęcona przeciwdziałaniu dezinformacji, którą zorganizowaliśmy 7 grudnia 2024 roku. Bezpośrednio wzięło w niej udział około 200 uczestników, a tysiące innych online.

Kateryna Tarabukina: – Naszym zadaniem było nie tylko pokazanie w Niemczech, że rosyjska propaganda jest katastrofą, ale także jak ta propaganda działa w innych krajach. Pokazaliśmy, jak ona działa w Ukrainie, Mołdawii, Syrii i krajach afrykańskich.

Zrobiliśmy to w sposób, w jaki robimy wszystko: poprzez sztukę, badania, głębokie zanurzenie. Niemcy nigdy dotąd nie widziały konferencji na temat propagandy, na którą zostaliby zaproszeni dziennikarze z całego świata. I dlatego to zadziałało.

Myślę też, że bardzo ważne są organizowane przez nas spotkania między szefami niemieckich instytucji a ukraińskimi artystami. Po serii takich spotkań narodziło się wiele inicjatyw współpracy, np. Filharmonia Berlińska pomogła sprowadzić muzyków z Filharmonii w Odessie.

Przebić się przez wrogie narracje

Dlaczego rosyjska propaganda jest tak skuteczna w Niemczech?

Kateryna Tarabukina: – Z wielu powodów. Przede wszystkim dlatego, że po II wojnie światowej powstała gruba warstwa narracji służącej zniekształcaniu obrazu historycznych wydarzeń. Bliżej lat 70. w Niemczech Zachodnich pojawiła się idea, że „w 1945 r. Niemcy zostały wyzwolone od nazizmu”. Miało to złagodzić powojenne napięcie, ale w tej narracji głównym wyzwolicielem był tradycyjny „niebieskooki Wańka, rosyjski żołnierz”.

W ten sposób wszystkie laury za walkę z nazizmem przypadły Moskwie – wraz z tym mitycznym, hałaśliwym koktajlem mentalnym winy i wdzięczności. To część złożonego procesu relacji między Bonn a Moskwą, który znamy jako Ostpolitik

Bez względu na to, jaki okres stosunków Rosji z Niemcami wziąć pod uwagę, zawsze istniała rosyjska propaganda i wpływy. Zajmuję się tematem pamięci od 12 lat, a przez ostatnie 6-7 lat zajmowałam się niemiecką kulturą pamięci. Taka ankieta: „Jaka nazwa przychodzi ci na myśl, gdy słyszysz: ‘wolność’?”. I co odpowiedziała większość Niemców? Gorbaczow! Wyobrażasz to sobie? Owszem, to nie jest propaganda, ale to tworzenie mitów historycznych i dowód niewiedzy na temat ZSRR. Tę różnicę również należy zrozumieć.

Kiedy Rosja rozpoczęła ataki propagandowe przeciwko Ukraińcom w Niemczech?

Kateryna Tarabukina: – Intensywne ataki zaczęły się w 2014 roku: Majdan, Krym, Donbas... Ta propaganda nie słabła nawet podczas pandemii. Kiedy pojawił się Telegram, zaczęła się wlewać jeszcze mocniej. Do tego doszły powiązania instytucjonalne, „wielka rosyjska kultura”, festiwale literackie, opera i balet, Rosyjski Dom na Friedrichstrasse, marka „rosyjskiej awangardy” (zawłaszczona przez Rosjan w całym byłym Związku Radzieckim). I oczywiście „kultura bez polityki”.

Kateryna Tarabukina

Jakie są dziś najczęstsze narracje rosyjskiej propagandy w Niemczech?

Kateryna Tarabukina: – Po pierwsze: „Ukraińcy są najbardziej uprzywilejowanymi uchodźcami”, „mają więcej praw i przywilejów”. Nawiasem mówiąc, na naszej konferencji pojawił się obiekt artystyczny ukraińskiego duetu artystycznego Fantastic little splash, który po naciśnięciu przedstawiał popularne narracje rosyjskiej propagandy.

Wśród powszechnych narracji są także: „Ukraińcy, którzy wyjechali z powodu wojny, nie chcą pracować”, „Ukraina jest totalitarnym, skorumpowanym państwem” i oczywiście: „ukraińskie kobiety to prostytutki”. Ta ostatnia jest zresztą częścią niezbadanego tematu stosunku Niemców do Ukraińców, Polaków i Białorusinów. Idea, że kobiety tych narodowości są „mięsem, które powinno pracować, gotować i służyć” dominującej rasie, została zakorzeniona jeszcze podczas II wojny światowej. Rosja oczywiście to podsyca.

No i jest narracja, że „w Ukrainie nie ma wojny”.

Jak Vitsche temu przeciwdziała?

Kateryna Tarabukina: – Najlepszym sposobem walki z dezinformacją jest informacja. Naszym zadaniem jest współpraca z intelektualistami i naukowcami, którzy wpływają na procesy w Niemczech, by budować ukraińską podmiotowość. Upewnianie się, że Ukraina jest postrzegana jako nowoczesny, europejski kraj, mówienie światu, o co chodzi w tej wojnie na pełną skalę, która trwa od trzech lat. Praca z narracjami, dostarczanie prawdziwych informacji w postaci produktu (firma medialna, wystawa, konferencja, rezydencja itp.) w odpowiedzi na każdą dezinformację.

W niemieckim systemie aby ukształtować jakąś wiedzę wśród społeczeństwa lub przekazać informacje, musisz mówić o tym przez co najmniej 2 lata. Przetestowaliśmy to na sobie

Serafima Brig, nasza kuratorka, dwa razy w roku organizuje ogromny festiwal Ukrainian Sound Garden, który latem z łatwością gromadzi kilka tysięcy osób. Przełamuje mit, że Ukraina nie istnieje, że nie ma własnej kultury, że jest krajem „dzikiego Wschodu”, gdzie nie rozwija się ani kultura klasyczna, ani nowoczesna.

Bardzo ważne jest, aby nie tylko prezentować ukraińską kulturę, ale też współpracować z lokalną społecznością twórczą. By przełamać stereotyp, że jedyną rzeczą, którą Ukraińcy mogą być zainteresowani, jest produkt kulturalny o wojnie.

Problem polega na tym, że obecnie jest o wiele więcej leniwych ludzi, którzy skłaniają się ku rosyjskiemu imperializmowi lub jakiemukolwiek spiskowemu błotu, niż tych, którzy chcą zrozumieć. Wspieranie krytycznego myślenia to złożony proces, więc naszym celem jest zwrócenie większej uwagi na projekty na platformach, na których obecni są młodzi mieszkańcy Niemiec. Chcemy dotrzeć do tej niezwykle trudnej publiczności, w której nie ma normalnego rozumienia historii swojego kraju, nie mówiąc już o wpływie na nią rosyjskiej propagandy i obfitości tej propagandy na platformach internetowych.

Czy Berlin jest zmęczony Ukraińcami i ich aktywizmem?

Kateryna Tarabukina: – Niemcy są zmęczone wszystkim i zawsze. Ale powiem jedno: nie jesteśmy tym zainteresowani. Niemcy stoją w obliczu bardzo trudnego czasu: wyborów 23 lutego. Może to nimi wstrząśnie, a może nie. W każdym razie nikt nie jest zmęczony tak jak Ukraińcy.

Nie ma wyboru – ani dla nich, ani dla nas. Musimy się trzymać, iść naprzód i ciężko pracować, by przezwyciężyć wszelkie nieporozumienia. Musimy upewnić się, że niemiecka pomoc i ukraińska współpraca między sektorem publicznym i państwowym nie są traktowane jak coś oczywistego. Chcemy, by Ukraina była traktowana poważnie, a nie jak coś, co pozbawiło niemieckie firmy taniego rosyjskiego gazu.

Zdjęcia: archiwum Vitsche Berlin

20
хв

Jak Vitsche Berlin walczy z rosyjską propagandą w Niemczech

Ksenia Minczuk
Ukraińcy na Słowacji protestują tymczasową ochroną

Masowe protesty na Słowacji z udziałem tysięcy osób, które nie zgadzają się z prorosyjskim kursem rządu Roberta Ficy, trafiają na pierwsze strony gazet w całej Europie. Rozpoczęły się w grudniu 2024 r., po wizycie Ficy w Moskwie, gdzie spotkał się z Putinem. Sytuacja uległa eskalacji po tym jak Kijów zakręcił kurki w rurociągu dostarczającym rosyjski gaz do Europy Środkowej. W odpowiedzi Fico skrytykował ukraiński rząd i zagroził odcięciem pomocy finansowej dla ukraińskich uchodźców.

Według Eurostatu na Słowacji przebywa ich ponad 127 000. Podobnie jak w większości innych krajów UE, Ukraińcy mają tu status ochrony tymczasowej, który daje im możliwość legalnego pobytu, dostęp do opieki zdrowotnej i rynku pracy. Sestry postanowiły sprawdzić, jak się żyje ukraińskim uchodźcom na Słowacji – pośród tych burzliwych wydarzeń politycznych i gróźb ze strony premiera.

Ludzie nie przyjeżdżają tu dla zasiłków

Ksenia Sokołowa z Kijowa przyjechała na Słowację z dwójką dzieci już w pierwszych dniach inwazji. Od tego czasu mieszka i pracuje w Bratysławie. Mówi, że w jej otoczeniu nie ma ludzi, którzy popieraliby prorosyjski kurs rządu.

– Słowacy, których znam, wspierają Ukrainę i Ukraińców – zapewnia. – To inteligentni, postępowi ludzie, którzy chcą, by kraj podążał europejską ścieżką. Dla nich to, co się teraz dzieje, to katastrofa. Jeśli chodzi o groźby rządu dotyczące ograniczenia pomocy dla uchodźców, większość Ukraińców i tak jej nie otrzymuje. Słowacja nie jest krajem, do którego ludzie przyjeżdżają po pomoc społeczną. Tutaj, jeśli chcesz przeżyć, musisz pracować.

Ksenia Sokołowa. Zdjęcie: archiwum prywatne

Mimo że Ksenia przyjechała tutaj bez znajomości języka słowackiego, udało się jej znaleźć pracę:

– Jedyną przeszkodą było to, że przez dwa miesiące nie mogłam dostać miejsca dla córki w przedszkolu, bo na Słowacji to problem. Przedszkoli jest mało, a te, które istnieją, są przepełnione. Mój problem został rozwiązany dzięki wolontariuszom, którzy zorganizowali przedszkola specjalnie dla ukraińskich dzieci. I nie jest to jedyny problem, który wolontariusze pomogli rozwiązać Ukraińcom – wsparcie ze strony Słowaków było bezprecedensowe. Kiedy przekroczyłam granicę pieszo z moim ośmioletnim synem i dwuletnią córką, nieznajomi natychmiast zaoferowali mi mieszkanie w Tarnawie, którego czynsz został opłacony za rok z góry. Inni ludzie czekali już na mnie w Zwoleniu. Kilka tygodni później znalazłam mieszkanie w Bratysławie.

Na Słowacji przez dwa lata działał program rekompensat mieszkaniowych dla Ukraińców. Mogli mieszkać za darmo, a państwo zwracało właścicielom koszty wynajmu

Świadczenie dotyczyło absolutnie wszystkich ukraińskich uchodźców niezależnie od tego, czy dana osoba pracowała, czy nie. W ubiegłym roku program został ograniczony i obecnie jest dostępny tylko dla niektórych kategorii uchodźców (na przykład osób niepełnosprawnych i z grup szczególnie wrażliwych). Zniżki na czynsz są również dostępne dla Ukraińców, którzy przyjeżdżają na Słowację po raz pierwszy – program obejmuje pierwsze 120 dni pobytu (choć rekompensata przyznawana jest tylko za część czynszu).

Większość Ukraińców wynajmuje już mieszkania na własną rękę. Niełatwo je znaleźć – na Słowacji to nie ty wybierasz mieszkanie, ale jego właściciel wybiera ciebie. Popyt na mieszkania jest wysoki, a właściciele potrzebują dowodu, że jesteś wypłacalna: umowy o pracę, legalnego dochodu. Potencjalni najemcy są szczegółowo przepytywani, zwłaszcza w przypadku rodzin z małymi dziećmi.

Bo tutejsze prawo chroni dzieci przed eksmisją

Na Słowacji możesz szukać mieszkania bez pośrednika – wielu mieszkających tu ludzi nie lubi korzystać z ich usług. Ale jeśli jesteś obcokrajowcem, mogą poprosić o kaucję nie za miesiąc, ale za dwa. A jeśli masz dziecko – to za sześć. Średni koszt miesięcznego wynajmu mieszkania z jedną sypialnią w Bratysławie wynosi 550-650 euro. Mieszkania dwu- i trzypokojowe kosztują odpowiednio: 750-800 i 1000 euro miesięcznie. Znam Ukraińców, którzy mieszkają w akademikach. Gdy obowiązywał program rekompensacyjny, miejsce w pokoju kosztowało 200 euro. Teraz to dwa razy więcej.

Słowaccy wolontariusze pomagają Ukraińcom w Koszycach, 2022 r. Zdjęcie: PETER LAZAR/AFP/East News

Na Słowacji nie ma specjalnej pomocy finansowej dla uchodźców.

– Istnieją zasiłki dla bezrobotnych przyznawane osobom, które nie mają dochodów – kontynuuje Ksenia. – Jednak nie są to kwoty, z których można wyżyć. Na przykład bezrobotna matka z dwójką dzieci może otrzymać około 130 euro miesięcznie. Jednocześnie wiele produktów jest tu droższych niż w sąsiednich Czechach czy Austrii. Jeśli dziecko ma mniej niż trzy lata, płatności wyniosą do 300 euro. Kiedy skończy trzy lata, musi pójść do przedszkola, a jego mama do pracy. Ale, jak już wspomniałam, przedszkola są przepełnione i wielu osobom udaje się zapisać dziecko dopiero w wieku pięciu lat. A co z tymi dwoma latami?

Złożyłam podanie do czterdziestu przedszkoli i wszędzie je odrzucano

Problem został rozwiązany, gdy wolontariusze otworzyli przedszkole dla ukraińskich dzieci, za które płaciłam 70 euro miesięcznie. Moja córka chodziła tam przez dwa lata, a ja mogłam pracować.

Nawet nie czuję, że jestem za granicą

Pierwszym zatrudnieniem Kseni na Słowacji była praca we francuskiej firmie konsultingowej:

– Zajmowałam się rekrutacją – wyborem najlepszych konsultantów do fabryk samochodów na Słowacji, w Polsce i Czechach. Słowacja ma dobrze rozwinięty przemysł motoryzacyjny i w prawie każdej rodzinie przynajmniej jedna osoba pracuje w tej branży. Ponieważ firma była zagraniczna, nikt nie wymagał znajomości słowackiego – mój płynny angielski był OK. W Bratysławie jest wiele międzynarodowych firm, w których wystarczy angielski.

Są też jednak opcje dla tych, którzy nie mówią po angielsku.

Fabryki i zakłady mają już koordynatorów, którzy mówią po ukraińsku i tłumaczą instrukcje dla pracowników. Podobnie jest w hotelach, gdzie wiele z nas pracuje przy sprzątaniu. Ukrainki są pracowite i chętnie się je zatrudnia

Wiele z nich nauczyło się już dobrze słowackiego (nie ma tu programów integracyjnych, ale dostępne są kursy językowe). Otwarto wiele ukraińskich firm: restauracji, sklepów, salonów piękności. Ukraińcy są wszędzie, więc nawet nie czuję, że jestem za granicą.

Ukraińska Szkoła w Ewakuacji. Zdjęcie: FB

Innym ważnym projektem, nad którym pracowałam, była Ukraińska Szkoła w Ewakuacji. To było miejsce, w którym ukraińska młodzież mogła kontynuować w języku ukraińskim naukę z naszymi nauczycielami, jednocześnie ucząc się słowackiego – stopniowo, bez niepotrzebnego stresu. Wiele z tych dzieci dostało się na europejskie uniwersytety.

Nawiasem mówiąc, szkolnictwo wyższe na Słowacji jest bezpłatne

Już w pierwszym roku mojego pobytu na Słowacji ukraińskie kobiety zaczęły prosić mnie o pomoc w znalezieniu pracy. Zaczęłam im pomagać, a po pewnym czasie wraz z podobnie jak ja myślącymi wolontariuszami opracowaliśmy serię projektów wspierających ukraińskie kobiety i wysłaliśmy propozycje do różnych organizacji. Ostatecznie organizacja pozarządowa Sme Spolu zaoferowała mi zostanie główną koordynatorką jednego z największych projektów dla nastolatków – właśnie Ukraińskiej Szkoły w Ewakuacji. Rok później otrzymaliśmy pozytywną odpowiedź od UN Women i przez pięć miesięcy uczyłam 24 ukraińskie kobiety, jak się samorealizować. Teraz pracuję jako konsultantka ds. poszukiwania pracy w mojej specjalności – również na rzecz ukraińskich kobiet. Udało mi się już pomóc wielu z nich.

Ogólnie rzecz biorąc, moje dzieci i ja czujemy się na Słowacji dobrze. Przede wszystkim dlatego, że miejscowi dobrze traktują obcokrajowców. To dorosłe i naprawdę tolerancyjne społeczeństwo.

Wyborcy Ficy to głównie starsi ludzie z prowincji, oglądający rosyjskie kanały

Opinię, że na Słowacji nie czujesz się jak obcy, potwierdza Julia Hołozubowa z Charkowa, która przyjechała tu wiosną 2022 roku:

– W mentalności Słowaków (przynajmniej tych, których spotykamy) nie ma „hulaj dusza”: ludzie szanują siebie nawzajem, szanują cudzą przestrzeń i własność. Większość Słowaków po prostu nie rozumie, jak można zabrać coś, co należy do kogoś innego. Wszyscy tu potrafią pozostawiać swoje rzeczy bez nadzoru – plecaki, rowery, skutery. Wszyscy, których znam, a którzy zapomnieli lub zgubili swoje telefony, później je znaleźli.

W lokalnych grupach w mediach społecznościowych możesz natrafić na wiadomości typu: „Ktoś zostawił pieniądze w bankomacie. Zaniosłem je do banku – możesz je tam odebrać”
Julia Hołozubowa w Komarnie. Zdjęcie: archiwum prywatne

Chociaż mój słowacki jest wciąż daleki od doskonałości, nigdy nie spotkałam się z uprzedzeniami – niektórzy tutaj rozumieją angielski, inni ukraiński lub rosyjski. Słowacy nie robią z tego wielkiej sprawy. Kolejną miłą niespodzianką jest to, jak potrafią się jednoczyć, zwłaszcza dla wspólnego celu. Moje dzieci i ja [Julia ma troje dzieci – przyp. aut.] doświadczyliśmy tego, gdy mieszkaliśmy na wsi, a potem w małym miasteczku Modra. Miejscowi sami organizowali autobusy z pomocą dla ukraińskich rodzin, cała wieś była zaangażowana.

To wsparcie i współczucie trwa nadal. Wszyscy, których znam, są przeciwko Ficy, przeciwko Rosji. Ci ludzie byli zszokowani wynikami wyborów na Słowacji. Protestują, mówią, że nie chcą żyć w ZSRR. W Bratysławie prawie nikt nie głosował na Ficę. Jego wyborcy to głównie starsi ludzie z prowincji, którzy oglądają rosyjskie kanały i tęsknią za sowiecką przeszłością. Na szczęście w moim otoczeniu nie ma takich ludzi.

Mój syn był zaskoczony zachowaniem słowackich dzieci w szkole. Na początku myślał, że udają – takie były przyjazne i uważne, od pierwszego dnia chciały mu wszystko pokazywać, prosiły, żeby chodził z nimi na spacery. Później zdał sobie sprawę, że były szczere.

Słowackie dzieci są naprawdę miłe, nie są złośliwe. Nie ma znęcania się – i dlatego moje dzieci biegają teraz do szkoły każdego dnia z radością

Słowacy są też bardzo spokojni, nie lubią zamieszania. Chociaż Bratysława to stolica, nikt tu się nie spieszy – ludzie chodzą powoli, przyglądając się wszystkiemu dookoła. Po Charkowie, gdzie wszyscy ciągle gdzieś biegali, przez długi czas wydawało mi się to dziwne. Teraz już się przyzwyczaiłam i sama się nie spieszę.

Julia pracuje w magazynie, sortuje damską odzież. Jest zadowolona z warunków swojej umowy:

– Mam oficjalne zatrudnienie, ubezpieczenie, dni wolne, pełny pakiet socjalny ze zwolnieniem lekarskim i urlopem. Supermarkety często oferują elastyczny grafik, mam wolne soboty i niedziele – ten ostatni punkt był szczególnie ważny ze względu na moje dzieci. Na początku było ciężko fizycznie, bo cały dzień byłam na nogach. Ale przyzwyczaiłam się. Kiedy zaczęłam pracować szybciej i spełniać normy, otrzymałam podwyżkę. Moje doświadczenie i doświadczenie wszystkich Ukraińców, których znam, pokazuje, że na Słowacji możesz czuć się dobrze, jeśli pracujesz. Pracy jest wystarczająco dużo, ale lepiej jechać na Słowację albo z zapasem pieniędzy (żebyś nie musiała się zastanawiać, skąd je wziąć), albo przynajmniej z ogólnym planem działania – świadomością tego, co zamierzasz robić. Bo nie będzie czasu na „odnalezienie siebie”.

Według Julii kuchnia na Słowacji jest podobna do ukraińskiej:

– Kupujemy te same produkty co w Ukrainie. Narodowa potrawa to tutaj kapuśniak. Jest trochę podobny do naszego barszczu, ale bez pomidorów i buraków: dużo kapusty i dużo mięsa. Słowacy uwielbiają też knedliki. Najpopularniejsze są z bryndzą.

Latem 2024 r. Centralny Departament Pracy, Spraw Społecznych i Rodziny Słowacji opublikował dane pokazujące, że liczba zatrudnionych obcokrajowców w kraju szybko rośnie, a Ukraińcy są tu na czele (40 procent). Lokalne medium „Trend” zauważa, że, biorąc pod uwagę niedobór siły roboczej, 12,5-procentowy wzrost liczby zatrudnionych w tym kraju jest wskaźnikiem znaczącym.

20
хв

„Dla Słowaków to, co się teraz dzieje, to katastrofa”. Jak żyje się Ukraińcom na Słowacji?

Kateryna Kopanieva

Możesz być zainteresowany...

Ексклюзив
20
хв

Przetrwałam Hitlera, przetrwałam Stalina, to i Putina przetrwam

Ексклюзив
20
хв

Piękna przyroda, obojętne państwo. Jak się żyje Ukraińcom w Turcji

Ексклюзив
20
хв

Samotne macierzyństwo w czasach wojny: jak Ukrainki radzą sobie bez mężów

Skontaktuj się z redakcją

Jesteśmy tutaj, aby słuchać i współpracować z naszą społecznością. Napisz do nas jeśli masz jakieś pytania, sugestie lub ciekawe pomysły na artykuły.

Napisz do nas
Article in progress