Exclusive
20
min

Sasza Denisowa: W mrocznych czasach trzeba rozpalić wielkie ognisko

Dla mnie takie wielkie ognisko to Haga - mówi ukraińska dramatopisarka Sasza Denisowa, której spektakl o procesie Putina i jego popleczników święci triumfy na scenach Poznania, Bostonu i Sofii.

Maria Syrczyna

Słowo "Haga" jest symbolem nadziei na sprawiedliwość. Fot: Magda Hueckel

No items found.

Wesprzyj Sestry

Nawet mały wkład w prawdziwe dziennikarstwo pomaga demokracji przetrwać. Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie ludzi walczących o wolność!

Wpłać dotację

Czasami, w ramach terapii, wyobrażamy sobie proces tych, którzy wymyślili, rozpoczęli i prowadzą wojnę na Ukrainie. Słowo "Haga" uosabia nadzieję na sprawiedliwość, bez której nasze głębokie rany długo się nie zagoją. Ukrainka Sasza Denisova nie tylko wyobraziła sobie, jak mógłby wyglądać sąd w Hadze, ale także napisała o tym sztukę, która była już wystawiana na różnych scenach na całym świecie. "Washington Post" nazwał Denisową wiodącym głosem tej tragicznej wojny.

Sasza Denisowa, fot: Ira Polarna

Sasza przyjechała do Polski wiosną ubiegłego roku i od razu zaczęła opowiadać światu o wojnie. W Warszawie wystawiła sztukę "Sześć żeber gniewu" o bólu i doświadczeniach ukraińskich uchodźczyń. Później, w Hiszpanii - "Mum and the Full Invasion" o sile ducha Ukrainek (sztuka jest obecnie wystawiana w Ameryce). A kiedy dyrektor artystyczny Teatru Polskiego w Poznaniu zaproponował Denisowej napisanie sztuki o Putinie, dramatopisarka odpowiedziała: "Mam dla niego tylko jedno słowo - Haga".

Koncepcja Denisowej jest niezwykła. W Hadze naśmiewa się z tych, których nienawidzimy - Putina, Kadyrowa, Simoniany, Szojgu, Prigożyna itd. Przeplata sceny cierpienia z farsą. Sam proces rozgrywa się w umyśle dziewczynki, której rodziców zabili Rosjanie. A widz wydaje werdykt.

Proces głównych zbrodniarzy na scenie Teatru Polskiego w Poznaniu. fot: Magda Hueckel

Śmiech przynosi ulgę

- Jak można śmiać się z kogoś, kogo chce się unicestwić?

-  Chcesz go zniszczyć, ale nie możesz. Zamiast tego możesz go zabić śmiechem. Możesz pokazać banalność zła, ośmieszyć, upokorzyć. Po tym polityk nie wydaje się już potężny ani onieśmielający.

Tagedia jest ciężka dla psychiki i męczy. Śmiech jest pierwotny, przynosi ulgę i sprawia, że temat brutalnej wojny nie wydaje się tak przygnębiający. Śmiech jest odporny na zapomnienie. Według Arystotelesa komedia jest gatunkiem niskim, a tragedia - wysokim. Moja praca jest połączeniem tych dwóch gatunków, huśtawką: - po tym, co straszne, jest minuta śmiechu. Zresztą Ukraińcy tak właśnie żyją.

- Nie sądzisz, że "Haga" to przedstawienie na eksport, bo Ukraińcy w większości nie są gotowi śmiać się z Putina i wojny? Nasza rana jest zbyt głęboka.

- Niedawno widziałam dość zabawną parodię rosyjskich polityków w ukraińskiej telewizji. Tak więc ten gatunek już istnieje na Ukrainie. Rana jest naprawdę głęboka, ale Ukraińcy zawsze potrafili ośmieszyć wroga.

Jest jednak pewna tendencja: im dalej od naszych granic, tym łatwiej publiczność reaguje na sztukę. Na premierowych pokazach w Poznaniu Polacy byli spięci i powściągliwi, bo nie rozumieli, jak można śmiać się z wojny. W Bułgarii nawet surowi panowie w garniturach, czyli bułgarski rząd śmiali się po cichu. A w Ameryce publiczność teatru" Arlekin Players" śmieje się głośno i szczerze. Tak, Amerykanie nie znają strachu przed wojną, żyją nie tylko w imperium, ale w super imperium - Gwiezdnych Wojnach. A my musimy za pomocą amerykańskiej muzyki, stand-upów sprawić, żeby wszystko było dla nich jak najbardziej zrozumiałe. Dlatego bardzo ważna jest pierwsza scena, w której dziewczyna przedstawia widzom bohaterów. Nikt nie ma obowiązku wiedzieć, kim oni są. Jednocześnie Ameryka jest najbardziej wrażliwą publicznością. Jeśli coś ich dotknie, nie powstrzymują się, zaczynają płakać, są zaskoczeni i śmieją się głośno, jak dzieci. "Aaaah!" mówią Amerykanie, gdy widzą, jak Putin naciska przycisk nuklearny, a nad salą wyrasta grzyb nuklearny.

Putin w sztuce grany jest przez kobietę.  Uosabia despotyczną i skomplikowaną Rosję. Zdjęcie z Teatru Narodowego im. Iwana Wazowa w Bułgarii. Zdjęcie: Boriana Pandova

To wojna, nie operacja specjalna

- Jak Bułgaria, gdzie nastroje prorosyjskie są silne, zareagowała na Twoją antyputinowską sztukę?

- Gdy Teatr Narodowy im. Iwana Wazowa ogłosił premierę, natychmiast otrzymał pogróżki. Trolle pisały, że zabiją wszystkich. Przedstawiciele prorosyjskiej partii wykupili cały rząd w parterze. Reżyser zwołał spotkanie, aby zdecydować, co zrobić z prowokatorami, jeśli rzeczywiście zakłócą spektakl.

Nawiasem mówiąc, na lotnisku w Sofii czekał na mnie samochód i zanim wsiadłam, znajomy szepnął do mnie, że kierowca jest przedstawicielem prorosyjskiej partii i lepiej milczeć na temat Hagi w samochodzie, aby nie prowokować. "Nie masz pojęcia, ilu agentów tu jest. To nie są żarty" - powiedzieli mi znajomi. Później usłyszałam te same słowa w Berlinie.

- Tak jak to się stało, że w Bułgarii zdecydowali się wystawić Twoją sztukę?  

- Francusko-bułgarski reżyser Galin Stoev zobaczył polskie przedstawienie "Hagi", zadzwonił do mnie w środku nocy i powiedział: "Nie mogę spać, chcę to ująć po swojemu. To dla mnie wyzwanie, bo nigdy nie robiłem teatru politycznego". Premier kraju, Mikołaj Denkow, jest postępowym i proeuropejskim politykiem, więc poparł inicjatywę dyrektora teatru Wasyla Wasilewa i reżysera, a następnie osobiście przybył na premierę.

Musiałam trochę zmienić scenopis. Ponieważ Jewgienij Prigożyn został zabity, jego postać mówi teraz: "Na procesie będę trzymał się wersji, że nie żyję. Ogólnie rzecz biorąc, nie jestem sobą". Publiczność śmieje się, ponieważ wydarzenia są świeże.

Po spektaklu premier podziękował mi. Powiedział, że zawsze wiedział, że trzeba pomagać Ukraińcom, ale po spektaklu poczuł to jeszcze mocniej. Przedstawiciele ukraińskiej ambasady cieszyli się, że napisano 20 recenzji "Hagi" i po raz pierwszy bułgarskie media nazwały wojnę wojną, a nie operacją specjalną. Farmy trolli stały się bardziej aktywne i tylko one nie były zadowolone. To triumf teatru politycznego. Teraz scena francuska czeka na "Hagę" - a tamtejszy teatr jest konserwatywny, Francuzi decydują, czy moja sztuka jest godna bycia obok Moliera. Książka o tym samym tytule ukaże się po francusku. A sztuka pojedzie na międzynarodowe festiwale, zobaczy ją cała Europa.

Każdy w sztuce umiera z własnej winy. Każdy ma swoje własne piekło. Zdjęcie ze spektaklu w "Arlekin Players Theatre" w Bostonie. Zdjęcie: Irina Danilowa

- Przed wojną mieszkałaś i pracowałaś w Rosji. Czy ta przeszłość Ci teraz przeszkadza?

- Nigdy nie ukrywałam, że mieszkałam w Moskwie i jestem świadoma, że niektórym Ukraińcom moja przeszłość przeszkadza. Ale w Rosji pisałam sztuki krytykujące istniejący reżim, a kiedy rozpoczęła się inwazja, natychmiast wyjechałam i teraz pracuję wyłącznie dla Ukrainy. Na świecie muszą istnieć agenci wpływu, dyplomacja kulturalna, a ja staram się być jak najbardziej przydatna.

Być może byłam naiwna, kiedy myślałam, że moje sztuki poświęcone reżimowi, wojnie, aneksji, stagnacji i protestom miały jakiś wpływ. Wpływ skończył się, gdy rząd uruchomił propagandę. Reżyserka Jewgenia Berkowycz i dramatopisarka Switłana Petrijczuk siedzą w więzieniu za teatr antyterrorystyczny. I to jest sygnał dla innych: "Zamknij się". Oczywiście, możecie mnie nienawidzić, ale to nie powstrzyma mnie od tego, co mogę robić dla Ukrainy. Czyli tworzenia teatru szybkiego reagowania. Czy hejterzy tego chcą, czy nie. Mam ukraińską tożsamość, jestem użyteczna i kocham swój kraj.

W Barcelonie grupa agresywnych Ukrainek zajęła miejsca na widowni, a po występie kobiety przyznały, że były bardzo poruszone tym, co zobaczyły. Przytuliłyśmy się i płakałyśmy razem. W ten sposób sztuka pokonała nienawiść.

Ukraina - mała dziewczynka

- Temat Trybunału Haskiego wymaga poważnej wiedzy na ten temat. Jakie były Twoje źródła?

- Po pierwsze, korzystałam z dokumentów z procesów norymberskich. Moi bohaterowie udają, że stracili pamięć, jak dawny współpracownik Fuhrera Rudolf Hess, krzyczą podczas przesłuchań, jak wpływowy nazista Hermann Göring, i przyznają się do winy, jak architekt Hitlera Albert Speer. Po drugie, czerpałam z wywiadów z osobami, które ucierpiały w wyniku rosyjskiej agresji lub były świadkami zbrodni. Po trzecie, konsultowałam się z urzędnikami państwowymi. Na przykład teraz piszę kontynuację "Hagi" - sztukę teatralną i książkę - i konsultuję się z Antonem Korynewyczem, ambasadorem w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, który jest odpowiedzialny za utworzenie specjalnego trybunału ds. zbrodni agresji ze strony Federacji Rosyjskiej. I uważnie śledzę wszystko, co robi i mówi Putin. Tak jak amerykańska pisarka Hannah Arendt obserwowała zbrodniarza Adolfa Eichmanna w prawdziwym sądzie, a następnie napisała "Banalność zła". Konstruuję sąd w mojej wyobraźni i cały czas obserwuję Putina. Mam brytyjskich oficerów wywiadu, prawników i prokuratorów.

Wyobraźmy sobie na przykład, że istnieją dowody na to, że na stoliku nocnym prezydenta Rosji znajduje się książka filozofa zła Iwana Iljina. I jest tam rozdział o Bachmucie jako ostatniej ważnej bitwie, którą trzeba wygrać. Czy pamiętacie bitwę pod Verdun, w której zginęło milion ludzi? Nasz wróg prowadzi taką samą wojnę na wyniszczenie, ponieważ przeczytał pseudofilozofię przed pójściem spać i jest pod wrażeniem.

- W swoim czasie amerykański serial "The Holocaust" dokonał tego, czego setkom inteligentnych głosów nie udało się osiągnąć przez ponad dwadzieścia lat. Niemcy obejrzeli ten film i w końcu zaczęli współczuć Żydom. Co możemy zrobić teraz, aby wpłynąć na zmęczony świat, aby o nas nie zapomniał i nam pomógł?

- Dziś globalny dyskurs wokół wojny na Ukrainie jest pod silnym wpływem wydarzeń w Strefie Gazy. Kiedy po białoruskich protestach wybuchła wojna w Ukrainie, powiedziałam, że wielka katastrofa pochłonęła mniejszą. Nie wiadomo, jak w tej globalnej katastrofie będzie wyglądała Ukraina. Naiwnością jest sądzić, że w środku ostrych wydarzeń sztuka rozwiąże wszystkie problemy. Bertolt Brecht i Thomas Mann, którzy byli antyfaszystami i pisali o okropnościach wojny, musieli uciekać przed Hitlerem i przeczekać ją w Stanach Zjednoczonych. Później "Matka Courage i jej dzieci", napisana przez Brechta w 1938 roku, stała się teatralną biblią, a "Doktor Faustus" Manna po raz pierwszy poruszył kwestię zbiorowej winy narodu.  

Jeśli mówimy o tym, jakie powinno być dzieło sztuki, aby oddziaływało na zagraniczną publiczność, to na pewno nie powinno być folklorystyczne, czy klasyczne. Musi to być nowoczesna, istotna forma, która jest interesująca nie tylko dla nas w Ukrainie, ale dla wszystkich.

Wydaje mi się, że wkraczamy w mroczne czasy, a w mrocznych czasach trzeba rozpalić wielkie ognisko. Dla mnie tym wielkim ogniskiem jest Haga. Skupiam się na pisaniu książki. Moja sztuka i książka są nie tylko o strasznym procesie, ale także o samej idei Ukrainy. Mała dziewczynka, która osądza złych bohaterów, to Ukraina. Jest krucha, wyemancypowana, europejska i bezbronna, ma głębokie poczucie własnej wartości i bardzo cierpi. Oto postać Ukrainy - ofiarna, płonąca, trochę naiwna, ale niezachwiana. Rodzaj nowej europejskiej Joanny d'Arc.

Ukraina to dziewczynka, w której wyobraźni rozgrywa się proces. Zdjęcie: Iryna Danilowa

No items found.
Dołącz do newslettera
Thank you! Your submission has been received!
Oops! Something went wrong while submitting the form.

Redaktorka informacyjna w sestry.eu.

Ukraińska dziennikarka. Pracowała jako felietonistka gazety „Fakty i komentarze”, autorka „Companion”, „Business Journal” i „Events and People”. Współpracowała z niemieckim Ministerstwem Kultury przy serii wykładów i materiałów na temat psychologii mas i wychodzenia społeczeństw z kryzysu psychicznego i gospodarczego. Organizatorka ogólnoukraińskiej imprezy charytatywnej „Kolory życia”.

Wesprzyj Sestry

Nawet mały wkład w prawdziwe dziennikarstwo pomaga demokracji przetrwać. Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie ludzi walczących o wolność!

Wpłać dotację
zdobywa nagrody nagrody filmowe 2024 ukraińskie festiwale

1. 20 dni w Mariupolu

Oscar dla najlepszego pełnometrażowego filmu dokumentalnego, BAFTA dla najlepszego filmu dokumentalnego. 20 nagród międzynarodowych i krajowych.

To pierwszy ukraiński Oscar w historii – a także pierwsza ukraińska BAFTA.

Przemówienie reżysera filmu Mścisława Czernowa podczas ceremonii wręczania Oscarów trafiło już do podręczników: „Chciałbym nigdy nie nakręcić tego filmu, nigdy nie pojawić się na tej scenie. I chciałbym, żeby Rosja nigdy nie zaatakowała Ukrainy. Gdybym tylko mógł wymienić tę nagrodę na to, by Rosja nie okupowała naszych miast, nie zabijała moich rodaków, uwolniła wszystkich ukraińskich żołnierzy i cywilów, którzy są teraz w więzieniach i jako zakładnicy”.

„20 dni w Mariupolu” to nie tylko kronika wydarzeń w pierwszych dniach rosyjskiej inwazji. Film pokazuje również pracę naszych dziennikarzy wojennych. To także dzieło fotografa Jewhena Małoletki i producentki Wasylisy Stepanenko.

– Kadry z „20 dni w Mariupolu” to ból, który pozostanie ze mną na zawsze – mówił Małoletka w wywiadzie dla Sestr. – Oglądałem ten film wiele razy, ale już nie płaczę, chociaż mam w sobie bardzo ciężkie i silne emocje.

– Ból nie zniknął, ale nauczyłam się z nim żyć. I pracować. Teraz widzę wszystko przez obiektyw mojej kamery – wyznała nam z kolei Wasilisa Stepanenko.

Co ciekawe, po „20 dniach w Mariupolu” Mścisław Czernow nakręcił „2000 metrów do Andrijiwki”. Ten film również zaczyna zdobywać nagrody, np. na festiwalu „Sundance”.

2. Jesteś kosmosem ("Ти — космос")

Główna nagroda na Golden Octopus Film Festival w Strasburgu, specjalne wyróżnienie na Leeds International Film Festival, dwie główne nagrody na Paris International Fantastic Film Festival (PIFFF), nagroda dla najlepszego reżysera na Festiwalu Filmowym w Cottbus, nagroda dla najlepszego aktora na Międzynarodowym Festiwalu w Salonikach, najlepszy film fabularny na Trieste Science+Fiction Festival.

Film zadebiutował na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Toronto (TIFF), po czym został pokazany w Cannes, gdzie zdobył nagrodę First Cut Lab Award na targach filmowych Marché du Film. „Jesteś kosmosem” został też uznany za jeden z najlepszych filmów roku przez Brytyjski Instytut Filmowy. Co ciekawe – nie został jeszcze wypuszczony do dystrybucji.

Reżyser i scenarzysta Pawło Ostrikow pracował nad nim przez 7 lat. Ukraiński kierowca ciężarówki Andrij leci w kierunku czarnej dziury statkiem kosmicznym, ale dochodzi do eksplozji – i Ziemia znika. Wygląda na to, że Andrij jest jedyną żywą osobą w całym Wszechświecie. I wtedy kontaktuje się z nim francuska naukowczyni Catherine – postanawiają polecieć sobie na spotkanie. Ta podróż potrwa kilka lat.

– Każdy czuł się samotny, nawet jeśli miał przyjaciół i bliskich – mówi reżyser Pawło Ostrikow. – W każdym filmie pokazuję jakieś wyjście z takiej sytuacji: że musimy znaleźć kogoś innego, że musimy nawiązywać kontakty, szukać ludzi takich jak my i wydostać się z dołka. Bo to naprawdę duży problem – nie tylko dla konkretnej osoby, ale dla całej ludzkości.

W Ukrainie film trafi do kin wiosną 2025 roku.

3. Obłąkani ("БожеВільні")

Ten pierwszy w historii film fabularny o psychiatrii karnej w ZSRR zdobył główną nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym OKO Global w Bułgarii. Iwan Tyszczenko, dyrektor artystyczny filmu, otrzymał również nagrodę „Za rozwiązania artystyczne” na festiwalu Alexandre Trauner Art/Film na Węgrzech.

Film Denysa Tarasowa został zaprezentowany na Warszawskim Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w październiku 2024 roku. Opowiada historię Andrija Dowżenki, który żył w ZSRR w latach 70. XX wieku. Został wysłany do szpitala psychiatrycznego z powodu swojej miłości do zachodniej muzyki rockowej, wówczas zakazanej. Bohater staje przed wyborem: współpracować z KGB i wydostać się z psychuszki albo opowiedzieć o dysydentach torturowanych przez sowiecki reżim w szpitalach psychiatrycznych.

Zdjęcia do filmu zrealizowano w kijowskim w Szpitalu Psychiatrycznym im. Pawłowa, gdzie scenograf Iwan Tyszczenko odtworzył piętra i dziedzińce kliniki w latach 70. XX w. Główną rolę zagrał Kostiantyn Temliak, który służy dziś w Siłach Zbrojnych Ukrainy.

– Rok temu nie potrafiłem odpowiedzieć na pytanie, czy warto inwestować w kino lub teatr teraz, podczas wojny na pełną skalę – mówi Temliak. – Ale dziś wiem na pewno, że tak. Społeczna adrenalina, która istniała na początku inwazji, dziś słabnie, ale musimy się trzymać. Bo jeśli nie będziemy dostarczać ukraińskich treści wysokiej jakości, tę lukę wypełni coś innego.

4. Na zawsze - na zawsze ("Назавжди-назавжди")

Zwycięzca Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Cottbus w Niemczech, Nagroda FIPRESCI (Międzynarodowa Nagroda Krytyków) oraz główna nagroda na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Stambule, w programie Konkursu Międzynarodowego.

Dramat „Na zawsze – na zawsze” to opowieść o nastolatkach dorastających w warunkach niestabilności społecznej i braku uwagi ze strony rodziców. Światowa premiera filmu odbyła się na Festiwalu Filmowym w Wenecji w programie Orrizonti Extr we wrześniu 2023 roku.

– Ten film to pieśń miłosna dedykowana zagubionym nastolatkom końca lat 90., którzy dorastali wśród postsowieckich ruin i dobrze przyswoili sobie zasadę: jeśli nikt cię nie kocha, nie przeżyjesz – wyjaśnia reżyserka Anna Buriaczkowa.

5. Kroki ("Степне")

Zwycięzca w kategorii „Najlepszy reżyser” na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno oraz Nagroda Publiczności na 35. Festiwalu Filmowym w Trieście.

Akcja filmu rozgrywa się na tle oszałamiających ukraińskich zimowych krajobrazów, znikających wiosek i rosnącego poczucia wyobcowania w postsowieckim społeczeństwie. „Kroki” to historia Anatolija, który wraca do domu z wielkiego miasta, by zaopiekować się umierającą matką. Odejście matki, spotkanie z bratem i kobietą, którą kocha, skłaniają go do refleksji nad dokonanymi wyborami życiowymi. Niespodziewanie, tuż przed śmiercią, matka opowiada Anatolijowi o skarbie, który zakopała w stodole...

– Moment pożegnania i zniknięcia bardzo mnie interesuje, ponieważ obserwuję, jak znika część przeszłości mojego kraju i przeszłości moich rodziców – mówi reżyserka Maryna Wroda. – Charakter starych ukraińskich wsi, ludzie, którzy wciąż tam mieszkają, ale są już poza systemem, wszystko to niesie ze sobą piękno umierania, które jest uderzające.

6. Morena ("Морена")

„Najlepszy film pełnometrażowy” na Tokyo Horror Film Festival w Japonii.

„Morena” to pierwszy ukraiński thrash-folk-horror z elementami erotyki. Zakochani Ania i Jurko przyjeżdżają do ukraińskiej wioski w Karpatach, by odwiedzić rodziców dziewczyny. Podczas święta Kupały miejscowa podrywaczka Iwanka, zwana Moreną, wpada w oko Jurkowi i oczarowuje go.

– Nie potrafię oglądać współczesnych horrorów – wyznaje reżyser Serhij Ałoszeczkin. – Są przygnębiające i nudne. Gatunek wiele na tym traci, bo horrory służą rozrywce, a nie odczytywaniu morałów.

Film został nakręcony przed inwazją, w 2018 roku. W kinach pojawił się jesienią 2024 roku, dlatego wielu Ukraińców nie uważa historii w nim pokazanych za przerażające.

7. Dżamala. Pieśni wolności ("Jamala. Songs of freedom")

Zwycięzca na festiwalu Cannes Corporate Media & TV Awards w Cannes.

„Czytam i nie mogę w to uwierzyć – napisała Dżamala w swoich mediach społecznościowych o filmie dokumentalnym nakręconym przez newsroom Głosu Ameryki. – Spośród prawie 800 zgłoszeń z 46 krajów jury w Cannes wybrało ten dokument, który zdobył Złotego Delfina w kategorii „Human Concerns and Social Issues”. Ten film jest o każdym z nas. Każda klatka pokazuje, przez co Ukraińcy przechodzą od trzech lat. I o naszej desperackiej walce o wolność.

8. Miesiąc miodowy ("Медовий місяць")

Grand Prix Jury „Złoty Atlas” na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Arras, Grand Prix „Jeleń Scytyjski” na Festiwalu Filmowym „Molodist”.

„Miesiąc miodowy” miał swoją premierę na 81. Festiwalu Filmowym w Wenecji. To dramat psychologiczny z elementami thrillera o parze uwięzionej w swoim mieszkaniu na przedmieściach Kijowa podczas rosyjskiej okupacji.

– „Miesiąc miodowy” dobrze spełnia swoją misję – mówi mówi reżyserka filmu Żanna Ozirna. – Postrzegam ten projekt jako dyplomację kulturalną, co dla mnie oznacza, że jest to film wyjaśniający obcokrajowcom rzeczywistość Ukrainy, której nie do końca rozumieją.

9. Eksplozje przy muzeum ("Вибухи біля музею")

Najlepszy krótkometrażowy film dokumentalny na Warszawskim Międzynarodowym Festiwalu Filmowym.

Krótkometrażowy film dokumentalny o rabunku Muzeum Sztuki w Chersoniu podczas okupacji, którego autorami są Roman Chimej i Jarema Małaszczuk.

Zanim zostało splądrowane przez rosyjskich okupantów, muzeum posiadało największą i najstarszą kolekcję antyków w południowej Ukrainie. Znajdowało się tam ponad 173 000 artefaktów z okresu obejmującego siedem tysiącleci, od scytyjskiego złota po broń z czasów II wojny światowej. Dwa tygodnie przed wyzwoleniem Chersonia przez Ukraińców rosyjskie siły okupacyjne dokonały wielkiego rabunku, wywożąc zbiory. Teraz, gdy Rosjanie nieustannie bombardują miasto, muzeum otwiera swoje podwoje – na zwiedzanie pustych sal wystawowych...

10. Jaremczuk: Niezrównany świat piękna ("Яремчук: Незрівнянний світ краси")

Najbardziej dochodowy film dokumentalny w historii ukraińskiej dystrybucji krajowej. Łączne wpływy kasowe wyniosły ponad 15,2 miliona hrywien.

– To film, który opowiada historię ukraińskiej muzyki lat 70. i 80. za pośrednictwem jednej osoby – mówi reżyser Artem Hryhorian.

Został wyprodukowany przez Marię Jaremczuk, córkę Nazarija [Nazarij Nazarowicz Jaremczuk – ukraiński śpiewak estradowy – red.].

– Kiedy otwierałam domowe archiwa zespołu, niespodziewanie znalazłam filmy, których nigdy wcześniej nie widziałam. Na przykład film pokazujący, jak mój tata robi mi zdjęcia. W ogóle go nie pamiętam, bo byłam malutka, gdy odszedł. Dlatego takie chwile są bezcenne.

20
хв

Oscar, Cannes, BAFTA: 10 sukcesów ukraińskiego kina w 2024 roku

Ksenia Minczuk

Już dwa miesiące temu gorąco polecaliśmy obejrzenie tego filmu, gdy był wyświetlany w Warszawie w ramach największego ukraińskiego festiwalu filmowego „Ukraina! 9. Festiwal Filmowy”. Teraz dostał oficjalną nominację do Oscara.

Powtórka zeszłorocznego sukcesu filmu „20 dni w Mariupolu” Mścisława Czarnowa, który został nagrodzony przez Amerykańską Akademię Filmową, jest całkiem prawdopodobna. Choćby dlatego, że Oscary to wydarzenie nie tylko filmowe, ale także polityczne i społeczne. Uwaga świata jest Ukrainie nadal bardzo potrzebna, ponieważ pod koniec trzeciego roku wojny jego demokratyczna część nadal nie jest wystarczająco zjednoczona w swoim krytycznym stosunku wobec Rosji.

Zespół twórców „Porcelanowej wojny”

Nominacja „Porcelanowej wojny” wpisuje się w koncepcję politycznej roli Oscarów, podobnie jak politycznym krokiem było nominowanie „Zimy w ogniu” w 2015 r. Film ten opowiadał historię poprzedzającej obecną wojnę rosyjsko-ukraińską konfrontacji obywateli Ukrainy na Majdanie Niepodległości w Kijowie z prorosyjskim reżimem Wiktora Janukowycza zimą 2013-2014 r. Natychmiast po zakończeniu Rewolucji Godności, w lutym 2014 r., Rosja zaatakowała Ukrainę, a już w marcu zaanektowała Krym.

„Zima w ogniu”, „20 dni w Mariupolu” i „Porcelanowa wojna” to mistrzowskie dzieła, które w pełni realizują założenia kina dokumentalnego

Pokazując historię jak dokument, zanurzają widza w problemach naszych czasów, a to zanurzenie staje się ważnym i jednocześnie fascynującym procesem fizycznej obserwacji i duchowego doświadczenia, intelektualnego poznania i emocjonalnego zachwytu nad możliwościami kamery, która może pokazać takie rzeczy, że dusza drży. A także uświadamiać ludziom grozę zniszczenia i budzić pragnienie powstrzymania tej destrukcji. Po to właśnie jest kino, a w szczególności kino dokumentalne. By inspirować nas do lepszego działania.

Nawet jeśli zdamy sobie sprawę, że na krótkiej liście pretendentów do tegorocznych nominacji było więcej ukraińskich filmów, a pozostał tylko jeden, nie będziemy smutni. „Porcelanowa wojna” jest bowiem naprawdę wszechstronnym i bodaj najlepszym możliwym kandydatem z Ukrainy. Właśnie ze względu na dwoistość filmu, który został nakręcony przez Amerykanina i Ukraińca, filmowca i żołnierza, z użyciem ręcznej kamery i dronów, o życiu cywilnym i wojnie. Ten film łączy to, co działo się przed wojną, z samą wojną. I pokazuje przejście człowieka z etapu pokoju i szczęścia do stanu, w którym musisz chwycić za broń i zabijać tych, którzy przyszli zabić ciebie i twoją rodzinę.

Sława Leontiew, reżyser filmu

Ogólnie rzecz biorąc, to film o człowieku i dla ludzi. Łączy historyczne wydarzenia z ludzkim życiem tak by, widz, zwłaszcza nieukraiński, mógł zrozumieć wszystko tak jasno, jak to tylko możliwe: to przyczyna, a to skutek.

Sława Leontiew jest wojskowym, który dawno temu odłożył broń, by zająć się sztuką, rzeźbiąc i malując gliniane figurki ze swoją żoną. Rzeczywistość zmusiła go jednak do porzucenia sztuki i ponownego chwycenia za ten rodzaj broni, której używa z największą wyobraźnią i talentem. Wspierają go w tym doświadczenia ze służby w Siłach Operacji Specjalnych, elitarnego oddziału ukraińskich wojsk.

W rezultacie „Porcelanowa wojna” opowiada o walce kruchego pokoju ze zgiełkiem wojny

Film umiejętnie buduje kontrast sztuki, kreatywności i życia z pustką, jednowymiarowością i chłodem śmierci. Bellamo i Leontiewowi udało się stworzyć kruche, a jednocześnie żywe tło przecięcia się życia i wojny, które symbolizuje porcelana: delikatna struktura powstała pod wpływem obróbki w ogniu.

Sława pochodzi z Charkowa, ukraińskiego miasta położonego w pobliżu rosyjskiej granicy, które Rosjanie wielokrotnie próbowali zdobyć i które codziennie jest ostrzeliwane. Mieszkał i pracował na Krymie, który został przez Rosję skradziony i okaleczony. Rosjanie ukradli jeden z jego domów, a teraz próbują zniszczyć drugi.

Kruchość – kontra brutalna siła, życie przeciw wojnie. Niby banalne, gdy myślimy o historii ludzkości, ale bardzo realne, gdy patrzymy przez okno czy oglądamy „Porcelanową wojnę”.

Zdjęcia: materiały prasowe

20
хв

„Porcelanowa wojna”: ukraiński kandydat do Oscara

Jarosław Pidhora-Gwiazdowski

Możesz być zainteresowany...

Ексклюзив
20
хв

Otwarła drzwi do Polski

Ексклюзив
20
хв

Cela nr 1810: trzy lata w rosyjskim kacecie

Ексклюзив
20
хв

Oscar, Cannes, BAFTA: 10 sukcesów ukraińskiego kina w 2024 roku

Skontaktuj się z redakcją

Jesteśmy tutaj, aby słuchać i współpracować z naszą społecznością. Napisz do nas jeśli masz jakieś pytania, sugestie lub ciekawe pomysły na artykuły.

Napisz do nas
Article in progress