Zostań naszym Patronem
Dołącz do nas i razem opowiemy światu inspirujące historie. Nawet mały wkład się liczy.
Trudno to nazwać największym problemem Ukrainy. W świetle (a raczej w ciemności) wydarzeń, które ogarnęły nasz kraj w ciągu ostatnich niemal trzech lat, jest to tylko zwiastun większego problemu. Ale groźny, wysoce łatwopalny zwiastun, który może zmienić bieg historii. Nie, to nie przesada.
Nawet na początku wielkiej inwazji dzikich istniało prawdopodobieństwo porażki. I nawet ta nieprawdopodobna liczba ochotników, którzy chwycili za broń, nie dodawała wiary. Chociaż to, co się działo, było zaskakujące.
Wszyscy za jednego. Tysiące, setki tysięcy zdeterminowanych mężczyzn i kobiet zostawiło wszystko i wróciło z zagranicy, by założyć mundur
W drugim tygodniu wojny mój batalion rozrósł się do rozmiarów brygady. Mieliśmy czternaście kompanii zamiast trzech. W tamtym czasie mrocznego chaosu nikt nie oglądał się na tych, którzy nie dołączyli. Było nas wystarczająco wielu. A wobec braku ustalonego frontu nie było jasne, ilu ludzi potrzeba.
Jednak od ponad roku kwestia mobilizacji jest tak dotkliwa, że boli tych zaangażowanych. Nawiasem mówiąc, ta sprawa dotyczy wszystkich. Nawet tych, którzy myślą, że są wystarczająco daleko od wojny, by ją ignorować.
Jednostki na froncie zostały straszliwie poharatane. Oprócz przewlekłych chorób, wielu żołnierzy ma problemy psychiczne, które są wynikiem ciągłego narażenia na nieludzki stres. Piechota, niczym mydło, wpłukuje się z każdym dniem aż do stanu, gdy nie zostaje już nic. Jednostki strzeleckie, których zadaniem jest strzelać, a nie kopać, i strzelają, i kopią, by mieć jakąkolwiek szansę na wyczołganie się z pola bitwy. To nie są już ci sami chwaccy żołnierze, którzy dwa lata temu wkroczyli do piekła z plecakami pełnymi siły, odwagi i bohaterstwa.
Kontakty, które utrzymuję z moimi towarzyszami broni, potwierdzają moje przypuszczenia: na froncie wojny totalnej żołnierz może wytrzymać do roku. Potem się załamuje i znika
Żołnierz potrzebuje przerwy. By się pozbierać, potrzebuje leczenia, odpoczynku i czasu spędzonego w przyjaznej atmosferze. Trochę lepiej jest z tymi, którzy służą dalej od frontu. Ale po dwóch lub trzech latach odcięcie od cywilnego życia i życie w kleszczach systemu wciąż odbija się na twoim morale. Zobaczyć swoje dzieci, pobyć z bliskimi, odwiedzić groby krewnych, wyspać się i poczuć, że twoje życie należy tylko do ciebie – tylko to może przywrócić cię do życia. Nie 10-15-dniowy urlop, nie 30-dniowe zwolnienie lekarskie, ale pełnoprawny wypoczynek. Przynajmniej przez rok.
Z drugiej strony miasta na tyłach pełne są mężczyzn, z których wielu maniakalnie wypatruje końca wojny. Im szybciej, tym lepiej. Końca wojny – choćby z odciętymi przez Rosję terytoriami, z tysiącami jeńców, z własnym poczuciem winy. Bo im szybciej to się skończy, tym mniej prawdopodobne jest, że zostaną siłą wzięci do armii, by wypełnić swój konstytucyjny obowiązek. Tym mniej prawdopodobne jest, że będą musieli kupować dla siebie kamizelki kuloodporne albo płacić od pięciu do czterdziestu tysięcy dolarów łapówki przemytnikom pomagającym uciec za granicę.
Za granicą też są różni Ukraińcy. Niektórzy z nich również czekają, aż to wszystko jakoś się skończy, aż Ukraina złoży broń, odda dziesiątki tysięcy kilometrów kwadratowych terytorium, zrezygnuje z prawa do wyboru swojej przyszłości i umieści setkę kolaborantów w Radzie Najwyższej, aby uchwalać ustawy pod dyktando Kremla. Nie ma znaczenia, co się stanie, byle tylko to skończyło się jak najszybciej. Żebyśmy mogli wrócić, żebyśmy mogli znowu swobodnie chodzić po naszych miastach i nie bać się, że wpadniemy na chłopaków z TCK [terytorialnego centrum rekrutacji – red.]. Byle tylko nie było wojny.
Nikt nie chce wojny. Wyczerpanie i żal sprowadzają wszystko do prostego pragnienia: pozostawić wojnę historii. Historia jednak powtarza się z niepokojącą częstotliwością
A to, co pozostawimy niewypowiedziane (nieprzedyskutowane), będzie czarnym dziedzictwem dla naszych dzieci i wnuków. Musimy walczyć tak długo, jak długo możemy to robić na korzystnych warunkach. Musimy angażować naszych zachodnich partnerów, szukać dyplomatycznego wsparcia ze strony cywilizowanego świata, utrzymać cały front i pokonać wroga w jego własnym legowisku. Dopóki jesteśmy w stanie to robić – musimy to robić.
Ale czy ci sami ludzie, którzy uratowali kraj w pierwszych miesiącach, którzy przez dwa i pół roku na polach i bagnach Dniepru tracili zdrowie i towarzyszy broni – nadal powinni to robić? Czy to poświęcenie powinno być wyłącznym udziałem tych ochotników, którzy zaciągnęli się w pierwszych miesiącach? Ich dzieci dorosły, ich żony są zmęczone czekaniem, a ich rodzice są starzy.
A oni wciąż są zaprzęgnięci do tego cholernego pługa i ciągną go przez pola przesiąknięte krwią
Proste pytanie brzmi: dlaczego tylko my? A jeśli będziemy to robić – aż do przezroczystej nieważkości, kalectwa lub końca wojny – czy będziemy potem potrafili żyć w tym samym kraju co ci, którzy unikali tej wojny wszelkimi sposobami, dając łapówki, uciekając do sąsiednich państw lub ukrywając się przed mobilizacją jak karaluchy przed słońcem w letni dzień?
Front utrzyma się tak długo, jak długo utrzyma go żołnierz łamany przez ekstremalną presję. Jak długo ten żołnierz będzie jeszcze w stanie walczyć? I co będzie dalej? Co się stanie z wojną? Rozpuści się? Nie, nie rozpuści się, nie zniknie, bo to nie jest opryszczka.
Ukraina ma wystarczające zasoby mobilizacyjne, by nie tylko uzupełnić szeregi sił obronnych, ale także w pełni zastąpić przynajmniej tych, którzy weszli do tego piekła jako pierwsi. Wygląda jednak na to, że państwo nie jest w stanie wziąć się w garść i powiedzieć swoim obywatelom na tyłach, że teraz ich kolej chwycić za pług. Że nadszedł czas na zmianę.
Nadszedł czas, aby grać według uczciwych zasad, w których nie ma miejsca na flirtowanie z elektoratem
Czy tak się stanie? Nie wierzę. Bo niemal codziennie słyszę, że demobilizacja jest niemożliwa. Nie ma odpoczynku. Nie ma wytchnienia. Nie ma zastępstwa. Nie ma nikogo, kto mógłby ich zastąpić. Ci, którzy zostali na tyłach, są cennymi pracownikami w gospodarce. Bariści i listonosze nie urodzili się do wojny. A w wioskach ci, którzy się do niej urodzili, zostali już zgarnięci.
Dystopijna rzeczywistość jako podstawa waszej przyszłości. Tyle że wcale nie jest pewne, że będziecie mieli taką przyszłość. Chociaż – być może my wam podziękujemy. Nie wszystkim. Tylko tym, którym się uda przeżyć.
A kiedy ci, którym się uda, wrócą, będą musieli żyć obok tych, którzy uciekli od swoich obowiązków. Obok kobiet, które ukrywały swoich mężów przed wojną. Obok urzędników, którzy w tym ukrywaniu pomagali, obok lekarzy, którzy stawiali fałszywe diagnozy, obok kierowców, którzy przemycali zdrowych mężczyzn w wieku poborowym przez granice jak papierosy. Obok całej tej armii ludzi, którzy uniemożliwili nam uratowanie kraju i niszczyli go od środka, jak nowotwór.
Będą musieli żyć obok nich. Chodzić do tych samych lekarzy i urzędników, koegzystować z tą armią zdrajców, słuchać frazy: „To nie my was tam wysłaliśmy”. Wszystko to przeobrazi się w społeczne bagno, przedłużającą się i wyczerpującą walkę między tymi, którzy bronili i podtrzymywali wolność, a tymi, którzy do ostatniej chwili odwracali od wojny wzrok.
Bo ci, którzy nie widzieli wojny, nie zrozumieją tych, którzy ją widzieli. Nigdy
Całe to bagno pojawi się jednak dopiero wtedy, gdy nadejdzie to długo oczekiwane „powojnie”. Bo jeśli ci, którzy mogą przyjść z pomocą, nie przyjdą, może być inaczej. Bo wszędzie tam, gdzie dotrze rosyjska artyleria, czołgi i karne oddziały rosyjskich służb specjalnych – będzie krwawa wojna.
Na razie się trzymamy. Wolontariusze, aktywiści, dyplomaci, ratownicy – i oczywiście żołnierze. Musimy tylko pamiętać, że żołnierz doprowadzony do rozpaczy jest złym żołnierzem. Widziałem, jak najsilniejsi opadają z sił, dodatkowo zniechęceni tym, że na wojnie nie ma sprawiedliwości.
Nie. Sprawiedliwość istnieje, tyle że nie dla wszystkich.
Zdjęcia z prywatnego archiwum autora
Ukraiński pisarz, żołnierz Sił Zbrojnych Ukrainy.
Jest autorem 17 książek, niektóre zostały przetłumaczone na język niemiecki, czeski, polski czy angielski. Laureat wielu nagród, m.in. Nagrody Literackiej im. Mykoły Gogola (2018) i Nagrody Literackiej im. Józefa Konrada-Korzeniowskiego (2019). W 2021 r. wydawnictwo Meridian Czernowitz opublikowało jego powieść „Kim jesteś?”, która została zaadaptowana przez ukraińską reżyserkę Irynę Cilyk na potrzeby filmu „Ja i Feliks”. Powieść „Kim jesteś?” zdobyła nagrodę BBC Book of the Year 2021.
Od maja 2015 r. do lipca 2016 r. służył w Siłach Zbrojnych Ukrainy. Na początku inwazji powrócił do Sił Zbrojnych.
Jest żonaty i ma syna.
Zostań naszym Patronem
Nic nie przetrwa bez słów.
Wspierając Sestry jesteś siłą, która niesie nasz głos dalej.
