Glenn Grant: Co zrobić, żeby Rosja wywiesiła białą flagę

W 2024 roku Ukrainie udało się utrzymać wsparcie międzynarodowych partnerów, szczególnie w obszarze zbrojeń. Kijów otrzymał m.in. samoloty F-16, a pod koniec roku administracja Bidena zezwoliła na użycie amerykańskiej broni przeciwko celom w Rosji. Niemniej brak amerykańskiej pomocy wojskowej na początku roku zdeterminował dalszy rozwój sytuacji na froncie: Ukraina straciła część swojego terytorium, a Rosjanie stopniowo posuwają się naprzód w obwodzie donieckim.

Jednocześnie ukraińskie siły zbrojne wkroczyły do obwodu kurskiego i nadal utrzymują tam pozycje. Moskwie udało się uzyskać silne wsparcie od swoich sojuszników – Korea Północna dołączyła do wojny przeciwko Ukrainie. Kijowowi udało się natomiast zgromadzić dyplomatów z ponad 80 krajów na szczycie pokojowym w Szwajcarii. Eksperci oceniają, że głównymi wyzwaniami, wobec których stoi dziś Ukraina, są brak determinacji jej partnerów i niepewna sytuacja geopolityczna.

Paradoks ukraińskiej odporności

Największym osiągnięciem Ukrainy jest jej przetrwanie. I jest w tym pewien paradoks: swą odpornością inspiruje wiarygodnych partnerów, lecz zarazem wyczerpuje nią tych niewiarygodnych, którzy chcieliby, aby problem Ukrainy zniknął, by mogli wrócić z Rosją do business as usual, ocenia Keir Giles, starszy konsultant w brytyjskim think tanku Chatham House:

– Niemniej Ukraina zrobiła wszystko, co w jej mocy, by zachować swoje żywotne stosunki z zachodnimi mocarstwami. Tam, gdzie relacje te były zagrożone, wynikało to z czynników pozostających poza kontrolą Kijowa, czyli zmian politycznych w USA i Europie.

Jednocześnie, według Keira Gilesa, kraje Europy Zachodniej zaczynają zdawać sobie sprawę, że Ukraina to tylko linia frontu w większej wojnie, a agresywne zamiary Rosji wpływają również na nie.

Zachód się budzi, lecz wciąż brak mu determinacji

W kontekście politycznym głównym osiągnięciem tego roku jest to, że Zachód jako całość, Europa i Ameryka, obudził się. I coraz bardziej zdaje sobie sprawę, że Rosja nie jest partnerem w jakimkolwiek sensie, ale strategicznym zagrożeniem i fundamentalnym wyzwaniem, zaznacza Wołodymyr Ohryzko, minister spraw zagranicznych Ukrainy w latach 2007-2009:

– Zachodowi bardzo dużo czasu zabrało dojście do tego punktu: po każdym kroku naprzód następowały dwa kroki w tył. Wydaje mi się, że ten ostateczny psychologiczny przełom nastąpił w 2024 roku.

Pokazały to m.in. wyniki szczytu NATO w Waszyngtonie, na którym Rosja, w przeciwieństwie do poprzednich szczytów, została uznana za zagrożenie numer jeden

Oczywiście bardzo dobrze by było, gdyby to teoretyczne zrozumienie zostało teraz przekształcone w praktyczne działania, mówi Ohryzko:

– Nie możemy powiedzieć, że Zachód zrobił wszystko, co mógł zrobić. Jest bardzo opóźniony w dawaniu nam tego, czego potrzebujemy, mimo że wola polityczna wydaje się być już ukształtowana, a zagrożenie zrozumiane. Ale jednocześnie, jeśli chodzi o rzeczy praktyczne, tu i ówdzie pojawiają się pseudobariery, które niektórzy zachodni przywódcy sami sobie stawiają. Najbardziej uderzającym przykładem jest tutaj stanowisko Scholza, którego kraj udziela Ukrainie ogromnej pomocy, za co z pewnością jesteśmy bardzo wdzięczni Niemcom.

Tyle że jeśli chodzi o kwestie fundamentalne, jeśli chodzi o dostarczanie broni, która może złamać zdolność Rosji do prowadzenia agresywnej wojny, kanclerzowi brakuje woli politycznej

Ohryzko zwraca uwagę na narrację Trumpa, który mówi, że zezwolenie Bidena na użycie amerykańskiej broni przeciwko celom w Rosji było błędem:

– Wszystko to jest nawrotem starego myślenia o Rosji, że nie można jej pokonać. Myślę, że zmiana tego nastawienia to wyżyny politycznego myślenia, których nasi zachodni partnerzy jeszcze nie osiągnęli. Mam jednak nadzieję, że zostanie to przezwyciężone również w Niemczech, ponieważ nowy kanclerz będzie najprawdopodobniej przedstawicielem CDU/CSU. I że sami Europejczycy przekonają Trumpa, że jeśli chce, by Ameryka znów była wielka, to nie może przegrać z Putinem, lecz musi go postawić na właściwym miejscu.

Wyzwania geopolityczne

Tym, przed czym stoi Ukraina, wkraczając w 2025 rok, jest niepewność geopolityczna. Nowa administracja prezydencka USA będzie potrzebowała czasu na zbudowanie długoterminowej polityki wobec Ukrainy, a wiele będzie zależało od tego, jak szybko europejscy przywódcy podejmą decyzje i sformułują wspólną strategię, mówi Elina Beketova, ekspertka z Center for European Policy Analysis w Waszyngtonie (CEPA):

– Wcześniej mogli skupić się na USA, ale teraz wiele kluczowych decyzji będzie zależało od nich. Jak widzieliśmy w 2023 i 2024 roku, opóźnienia w pomocy doprowadziły do znacznych luk w obronie powietrznej i niedoboru broni, co pozwoliło Rosji uderzyć w kluczową infrastrukturę Ukrainy i poczynić znaczne postępy na linii frontu.

Kolejnym wyzwaniem geopolitycznym dla Kijowa jest współpraca między Koreą Północną a Rosją.

– Część regionu kurskiego znajduje się pod ukraińską okupacją od 6 sierpnia – dodaje Beketova. – Z jednej strony jest to znaczące zwycięstwo, ponieważ coś takiego nie wydarzyło się od 1941 roku.

Z drugiej strony obecność wojsk Korei Północnej na terytorium Federacji Rosyjskiej stanowi dodatkowe zagrożenie dla wojsk ukraińskich

Kontury negocjacji

Na Zachodzie dominuje dziś pogląd, że musimy z czegoś zrezygnować. To dowód, że logika zwycięstwa nie działa jeszcze w umysłach naszych zachodnich partnerów. Odbija się to na sytuacji Ukrainy. Czy Kijów może wygrać, gdy dostaje 50 rakiet, choć potrzebuje 500? Oczywiście, że nie, podkreśla Wołodymyr Ohryzko. Jeśli Zachód chce wygrać jako całość, musi dać swojej części, czyli Ukrainie, wszystko, czego ta potrzebuje. Jeśli chce przegrać, będzie robił to, co robi, ponieważ „taktyka łyżeczki” nie działa:

– Nawiasem mówiąc, kiedy nieustannie naciska się na nas, byśmy negocjowali, i mówi: „Chcemy stworzyć Ukrainie najlepsze warunki do negocjacji” – to myślę, że to cynizm. Bo negocjacje powinny odbywać się między Ukrainą, Stanami Zjednoczonymi Ameryki, Francją, Wielką Brytanią, NATO, Unią Europejską, może Niemcami, może Polską. Krajami, które wierzą, że naprawdę walczą z rosyjskim imperializmem. Po drugiej stronie jest świat autokratyczny. Tymczasem z jakiegoś powodu jesteśmy popychani do negocjacji jeden na jeden z Putinem. To absolutnie błędne, a co więcej – cyniczne podejście.

Bo jeśli my, demokratyczny świat, chcemy wygrać, to możemy wygrać tylko razem

Obecnie istnieje wrażenie, że niektórzy partnerzy międzynarodowi chcą zakończyć wojnę. Tyle że niekoniecznie doprowadzi to do pożądanego trwałego pokoju. Jak dotąd nie ma oznak, że Putin jest gotowy do zaprzestania agresji, a Ukraina nie ma wystarczająco silnej pozycji negocjacyjnej, by osiągnąć sprawiedliwy pokój, uważa Elina Beketova:

– Kluczową kwestią jest powojenna architektura bezpieczeństwa. Istnieją obawy, że Rosja może wykorzystać przerwę w walkach do przygotowania nowej fali agresji w ciągu kilku lat. Jednocześnie nie ma jasnych gwarancji ze strony partnerów, że będą chronić Ukrainę w przyszłości, by można było uniknąć ponownej rosyjskiej agresji. Dopóki nie stanie się jasne, jak będzie wyglądała powojenna architektura bezpieczeństwa, trudno wyobrazić sobie zasady ewentualnego zaprzestania działań wojennych.

Jednocześnie, kontynuuje Beketova, niektórzy europejscy urzędnicy omawiają możliwość wysłania sił pokojowych do Ukrainy, a administracja USA myśli o długoterminowej strategii dla niej:

– Biorąc pod uwagę obecny scenariusz – czy będzie to pokój na niekorzystnych warunkach dla Ukrainy, z utratą terytorium, czy silne wsparcie ze strony krajów NATO – więcej będziemy wiedzieć w ciągu najbliższych kilku miesięcy. Wiele będzie zależało od stanowiska USA i sytuacji gospodarczej w Rosji.

NATO i architektura bezpieczeństwa

Według Keira Gilesa dla wolnej Ukrainy członkostwo w NATO pozostaje najskuteczniejszym sposobem zapobiegania przyszłym rosyjskim atakom – poprzez integrację wielonarodowego odstraszania z ukraińskim systemem bezpieczeństwa:

– Niestety to optymalne rozwiązanie będzie nadal odrzucane przez Stany Zjednoczone i Niemcy – tych zachodnich zwolenników Ukrainy, którzy teoretycznie są najpotężniejsi, ale jednocześnie najbardziej boją się urazić Rosję. Nieuchronnie oznacza to, że przyszłe gwarancje bezpieczeństwa będą musiały pochodzić od koalicji niechętnych – choć jak stwierdził prezydent Zełenski, bez wsparcia USA nawet to prawdopodobnie nie wystarczy, by Rosję odstraszyć.

Nie tylko Stany Zjednoczone i Niemcy, lecz także Węgry, Słowacja, Belgia, Słowenia i Hiszpania otwarcie sprzeciwiają się wstąpieniu Ukrainy do NATO, przypomina Elina Beketova. Chociaż według jej oceny w 2024 r. podjęto kilka ważnych kroków w kierunku zbliżenia Kijowa do Sojuszu:

– Uruchomiono NATO Security Assistance and Training for Ukraine (NSATU) w Wiesbaden w Niemczech oraz utworzono Wspólne Centrum Analityczno-Szkoleniowo-Edukacyjne NATO-Ukraina (JATEC) w Bydgoszczy w Polsce. Ponadto roczne zobowiązanie do zapewnienia Ukrainie pomocy wojskowej opiewa na co najmniej 40 miliardów dolarów.

Ukraina zawarła również szereg ważnych dwustronnych umów o bezpieczeństwie z krajami partnerskimi, które zawierają konkretne zobowiązania i liczby, zauważa Beketova. I chociaż umowy te nie są alternatywą dla członkostwa w NATO, dają Ukrainie konkretne gwarancje wsparcia:

– W 2024 roku NATO znacznie zwiększyło swoją obecność w Ukrainie i planuje dalsze jej rozszerzenie w przyszłym roku.

Wizyta w Ukrainie była pierwszą roboczą wizytą po objęciu urzędu przez nowego Sekretarza Generalnego NATO Marka Rutte. To potwierdza, że kwestia ukraińska będzie jednym z jego priorytetów

Dla zachodnich zwolenników Ukrainy staje się coraz bardziej jasne, że wojna toczy się między rywalizującymi koalicjami – i że niestety koalicja wspierająca Rosję jest pod wieloma względami bardziej proaktywna i wiarygodna niż ta wspierająca Ukrainę, mówi Keir Giles:

– To nieśmiałość Stanów Zjednoczonych, które zarówno przewodzą proukraińskiej koalicji, jak ograniczają swoje wsparcie w najbardziej dotkliwy sposób, pozwoliła Rosji na zdobywanie coraz większego poparcia ze strony jej zwolenników – w tym na obecność zagranicznych kontyngentów. Tymczasem nie tylko Stany Zjednoczone, ale także państwa europejskie, wielokrotnie wykluczały takie kontyngenty po stronie Ukrainy. Teraz jednak fakt, że jest to niezaprzeczalnie konflikt globalny, utrudni Stanom Zjednoczonym traktowanie Europy jak teatru odizolowanego od źródeł ich głównych obaw – Chin i Bliskiego Wschodu. Zmusi je natomiast do postrzegania Rosji jako integralnej części wyzwań stojących przed Waszyngtonem.

Narzędzia zwycięstwa

Rosja podpisała na siebie historyczny wyrok, rozpoczynając agresję przeciwko Ukrainie, mówi Wołodymyr Ohryzko. Gdyby Zachód użył wszystkich dostępnych narzędzi, reżim Putina już by nie istniał:

– Przywódca Kremla podbija teraz stawkę do maksimum, by potem trochę odpuścić, jak to zawsze robi, i dalej rozgrywać swoje gierki. Tyle że jeśli Rosja nadal będzie tak działać, szybko wyczerpie wszystkie swoje rezerwy. Jedyne, co jej wtedy pozostanie, to okradanie własnych obywateli. To utrzyma się przez krótki czas, a potem nastąpi załamanie.

Zachód ma wystarczająco wiele narzędzi, by powstrzymać Putina. Pierwszym, podkreśla Ohryzko, o którym ukraińscy przedstawiciele krzyczą już od trzech lat, jest danie Ukrainie broni. Bo na razie daje ją w taki sposób, jakby nie dawał:

– Drugim narzędziem są sankcje. Tak, działają, tak, zawężają pole manewru Putina, ale być może trzeba je znacznie zaostrzyć. Wszyscy mówią o flocie cieni, której Rosja używa do eksportu ropy. Tę flotę widać, jak na dłoni: firmy, przewoźnicy i ubezpieczyciele są całkowicie widoczni. Pytanie brzmi, dlaczego tak trudno jest całkowicie zablokować ten kanał, by oni nie wypływali w morze, by nie mogli sprzedawać swojej ropy.

Według Ohryzki skuteczna polityka Zachodu polegałaby również na wpływaniu na kraje, które pomagają Rosji:

– Kto dziś pomaga Rosji przetrwać? Dwa kraje: Chiny i Indie. Cóż, w przypadku Chin mówimy o sojuszniku Rosji. Natomiast Indie kupują dziś najwięcej rosyjskiej ropy, co pomaga Rosji utrzymać się na powierzchni. Czy nie ma sposobu, by wpłynąć na Indie? A co z Chinami? Czyż Trump nie obiecał, że nałoży 60% ceł na wszystkie chińskie towary – a potem powiedział, że może to być 60%-40%, ale nie więcej. Czy nie można by uzgodnić z Arabią Saudyjską wspólnego obniżenia cen ropy z obecnych 70 do, powiedzmy, 50-40 dolarów za baryłkę? Istnieje ogromna liczba narzędzi, które można i należy wykorzystać.

Po prostu nie rozciągaj tego na dziesięciolecia, ale zrób to szybko i bez żadnych wyjątków. Tylko wtedy narzędzia zadziałają. Bo jeśli nadal będziemy podążać obecną ścieżką, to nie wiadomo, czy Ukraina przetrwa

Projekt jest współfinansowany przez Polsko-Amerykańską Fundację Wolności w ramach programu „Wspieraj Ukrainę”, realizowanego przez Fundację Edukacja dla Demokracji

‍

‍

Negocjacji z Rosją nie będzie

– Planem na zwycięstwo jest wzmocnienie Ukrainy. Dlatego prosimy naszych przyjaciół, naszych sojuszników, by nas wzmocnili. To bardzo ważne. Myślę, że jesteśmy bliżej pokoju, niż nam się wydaje. Jesteśmy bliżej końca wojny. Musimy tylko być bardzo, bardzo silni – powiedział Wołodymyr Zełenski w wywiadzie dla ABC News.

Prezydent Ukrainy i Pierwsza Dama przebywają z oficjalną wizytą w Stanach Zjednoczonych. Wołodymyr Zełenski pozostanie w Nowym Jorku do środy, gdzie weźmie udział w posiedzeniu wysokiego szczebla Zgromadzenia Ogólnego ONZ. 26 września planuje natomiast przedstawić w Waszyngtonie „Plan zwycięstwa” prezydentowi USA Joe Bidenowi. Szef ukraińskiego państwa podkreślił, że plan ten nie obejmuje negocjacji z Rosją:

– Tu nie chodzi o negocjacje z Rosją. To jest pomost do dyplomatycznego rozwiązania, aby zatrzymać wojnę.

Tylko dzięki silnej pozycji będziemy w stanie dyplomatycznie naciskać na Putina, aby zatrzymał wojnę

Prezydent Zełenski stwierdził również, że Putin obawia się operacji kurskiej prowadzonej przez ukraińską armię:

– To prawda. Bardzo się boi. Dlaczego? Ponieważ jego naród zobaczył, że nie jest w stanie go obronić, że nie jest w stanie obronić swojego terytorium.

Droga do NATO

Zaproszenie Ukrainy do NATO jest częścią „Planu zwycięstwa” Wołodymyra Zełenskiego. Powiedział o tym szef prezydenckiego sztabu Andrij Jermak, przemawiając w Council on Foreign Relations w Nowym Jorku – i wezwał partnerów do ignorowania rosyjskich gróźb eskalacji. Podkreślił, że ukraiński plan zawiera jasną wizję kroków, które należy podjąć w celu zapewnienia sprawiedliwego i trwałego pokoju. Składa się on z części wojskowej i dyplomatycznej:

– Musimy mieć przewagę na polu bitwy, by zmusić Putina do zaprzestania walk. Bardzo się staramy. Bez okrętów zniszczyliśmy już Flotę Czarnomorską.

Bez przewagi powietrznej zatrzymaliśmy rosyjskie natarcie na większości kierunków, w tym na charkowskim. Bez strachu sprowadziliśmy wojnę z powrotem do Rosji

Duda atakuje polski rząd

W USA dyskutowano również o przystąpieniu Ukrainy do Unii Europejskiej. W szczególności temat ten poruszył prezydent Polski Andrzej Duda. Podkreślił on, że próby zablokowania przystąpienia Ukrainy do Unii Europejskiej są na rękę Putinowi. W ten sposób polski prezydent skomentował oświadczenie polskiego wicepremiera i ministra obrony Władysława Kosiniaka-Kamysza, że Ukraina nie może przystąpić do UE bez załatwienia kwestii wołyńskiej:

– Starałem się działać tak, by w jak największym stopniu nie tworzyć napięcia między Warszawą a Kijowem – stwierdził Duda. – Nie było to łatwe, bo są między nami trudne tematy. Ale rozmawiałem też na te tematy z prezydentem Zełenskim, czego najlepszym przykładem była obecność prezydenta w Łucku w rocznicę tragedii wołyńskiej. Znalezienie porozumienia z nami we wszystkich trudnych kwestiach, w tym historycznych, leży również w interesie Ukrainy. Pamiętajcie, że Ukraińcy mają wiele problemów z przeszłością od czasów II wojny światowej.

Duda zaznaczył przy tym, że Putin zaatakował Ukrainę m.in. po to, by powstrzymać jej integrację z Unią:

– Jeśli ktoś mówi w związku z tym, że zablokuje Ukrainie dostęp do Unii Europejskiej, to wpisuje się tym samym w politykę Władimira Putina.

– Jeśli Putin myśli, że może przetrzymać Ukrainę lub kogokolwiek z nas, to się myli. Nasza pomoc przyniosła praktyczne rezultaty, a Ukraina jest w stanie odeprzeć rosyjską agresję. Chcemy jednak mieć pewność, że Ukraina odniesie sukces, że stanie na własnych nogach gospodarczo, militarnie i demokratycznie. Szczyt NATO nam w tym pomoże – oświadczył sekretarz stanu USA Anthony Blinken.

Prezydent Wołodymyr Zełenski został zaproszony na waszyngtoński szczyt, a Biały Dom ogłosił jego spotkanie z amerykańskim prezydentem. Jaka mapa drogowa została przygotowana dla Ukrainy w Waszyngtonie? Czy Kijów otrzyma zaproszenie do NATO w dającej się przewidzieć przyszłości? Jak zmiana przywództwa w NATO może wpłynąć na stosunki z Ukrainą?

Odpowiedzi na te pytania szukaliśmy u ukraińskich, europejskich i amerykańskich ekspertów.

Długoterminowe zobowiązania

Więcej systemów obrony powietrznej, w tym Patriot, oraz podpisanie nowych umów dotyczących bezpieczeństwa – takie są oczekiwania ukraińskiego prezydenta wobec szczytu NATO. Wołodymyr Zełenski jest optymistą w obu kwestiach, zapowiadając zarówno dobre wiadomości na temat obrony powietrznej, jak bardzo poważne umowy: – Będzie porozumienie, które naprawdę wesprze całą naszą architekturę porozumień o bezpieczeństwie. I to właśnie zagwarantuje nam bezpieczeństwo do czasu przystąpienia Ukrainy do NATO. To decyzja nieodwracalna.

Według Petera Dickinsona, członka Atlantic Council, priorytetowe dla Ukrainy na szczycie będą dwie kwestie: większa pomoc wojskowa i bardziej długoterminowe wsparcie systemowe.

– Przywódcy NATO będą dążyli do podjęcia długoterminowych zobowiązań finansowych i wojskowych, aby upewnić się, że Ukraina ma długoterminową perspektywę. Tak aby co sześć miesięcy albo co rok nie trzeba było myśleć o tym, kto co jej zapewni i skąd to będzie pochodzić – uważa ekspert.

W opinii Dickinsona jednym z ważnych rezultatów szczytu może być znaczące systemowe wzmocnienie obrony powietrznej Ukrainy, w tym dostawa myśliwców F-16, francuskich samolotów Mirage, szwedzkich samolotów rozpoznawczych, a także dronów i sprzętu do walki elektronicznej

Na szczycie w Waszyngtonie może dojść do pewnego wzrostu temperatury, jeśli chodzi o zaangażowanie NATO w wojnę z Rosją, ocenia Mathieu Boulegue, pracownik naukowy Chatham House:

– Nie twierdzę, że NATO pójdzie na wojnę przeciwko Rosji, ale może dojść do szerszej formy porozumienia między sojusznikami, żeby przyspieszyć pomoc wojskową albo zwiększyć jej wartość. Być może najważniejsza częścią dyskusji będzie dotyczyła potencjalnej obecności wojsk w Ukrainie. Nie wojsk NATO, ponieważ byłaby to forma wypowiedzenia wojny Kremlowi. Chodzi np. o szkolenia, które mogłoby odbywać się pod auspicjami czołowych państw NATO, choć nie pod flagą bloku. Jeśli chodzi o zaangażowanie NATO w wojnę, myślę, że jest to krok, na który nie jesteśmy jeszcze gotowi.

Szczyt w Waszyngtonie ma wyłonić osobę odpowiedzialną za długoterminową pomoc dla Ukrainy. Według „The Wall Street Journal” ta rola zostanie powierzona wysokiemu rangą urzędnikowi cywilnemu, który będzie podlegał Brukseli i nowemu dowództwu w Wiesbaden. Dowództwo to zostanie utworzone dla koordynowania dostaw uzbrojenia do Ukrainy i szkolenia ukraińskich żołnierzy. Kroki te pomogą NATO lepiej koordynować swoje działania i powinny chronić długoterminową pomoc przed prawicowymi siłami w Europie. A także przed Donaldem Trumpem, jeśli zostanie prezydentem USA.

Ionela Maria Ciolan, pracowniczka naukowa ds. europejskiej polityki zagranicznej, bezpieczeństwa i obrony w Centrum Studiów Europejskich Wilfrieda Martensa, twierdzi, że być może najważniejszym rezultatem szczytu będzie przyjęcie przez NATO roli koordynatora i dostarczyciela międzynarodowej pomocy.

– Do tej pory rolę koordynatora odgrywała administracja USA za pośrednictwem Grupy Rammstein, będącą grupą kontaktową działającą na rzecz zapewnienia Ukrainie zdolności obronnych. Będziemy świadkami silnego wsparcia politycznego, wojskowego, finansowego i logistycznego dla Ukrainy. Zgodnie z proponowanym planem, NATO będzie koordynować pomoc szkoleniową i sprzętową, ułatwiać logistykę związaną ze sprzętem i wspierać długoterminowy rozwój ukraińskich sił zbrojnych. Kraje NATO muszą uzgodnić ten plan w Waszyngtonie.

To znacząca zmiana w podejściu Sojuszu, ponieważ Węgry wcześniej uniemożliwiały NATO wprowadzenie strukturalnych ram wsparcia wojskowego i finansowego dla Ukrainy

‍Z „mostem”, ale bez zaproszenia

Oczekiwanie przez Ukrainę zaproszenia do członkostwa w Sojuszu jest mało realistyczne, ocenia dr Stanisław Żelichowski, politolog i ekspert do spraw międzynarodowych:

– Pierwszym czynnikiem jest wojna Rosji przeciwko Ukrainie. Drugim – niepewność co do przyszłej wewnętrznej sytuacji politycznej w Stanach Zjednoczonych, a co za tym idzie – niepewność w kwestii równowagi sił na arenie międzynarodowej.

Nadal istnieje wiele zmiennych, które uniemożliwiają składanie obietnic Ukrainie

Tymczasem Mathieu Boulegue uważa, że Ukraina powinna jak najszybciej dołączyć do Sojuszu. Zaznacza jednak, że po obu stronach istnieje wiele czynników ograniczających tę akcesję. Po stronie ukraińskiej trwa wojna i nie będzie formalnego członkostwa w NATO, dopóki rosyjski okupant nie zostanie całkowicie usunięty z terytorium Ukrainy. To zajmie dużo czasu, zwłaszcza jeśli mówimy o granicach uznanych przez społeczność międzynarodową, w tym o Krymie.

Po stronie NATO istnieje również ryzyko dla sojuszników związane z tym, że dołączenie Ukrainy może stanowić problem zarówno pod względem odstraszania Rosji, jak operacji wojskowych. Jednocześnie Mathieu Boulegue sugeruje, że szczyt w Waszyngtonie może przynieść pewne postępy:

– Wciąż jest dużo niepewności wokół tej kwestii. Ale to nie znaczy, że nie może istnieć ścieżka w postaci planu działania na rzecz członkostwa. Albo w postaci rozszerzonego planu, który dałby Ukrainie możliwość uzyskania większej interoperacyjności z NATO bez nazywania tego członkostwem. I bez członkostwa można mieć jakąś formę porozumienia, umowy ramowej czy jakkolwiek to nazwać, między krajami NATO a Ukrainą, która mogłaby być przedmiotem dyskusji.

To, w jaki sposób perspektywa przystąpienia Ukrainy do NATO zostanie sformułowana w deklaracji końcowej, jest jedną z zasadniczych tematów zbliżającego się spotkania w Waszyngtonie. Przedstawiciele administracji Bidena nie wierzą, że określenie „nieodwracalne” w odniesieniu do perspektyw przystąpienia Ukrainy do NATO zostanie poparte przez cały Sojusz. W Waszyngtonie mówią więc o „moście” do członkostwa Kijowa w NATO – i chcieliby o nim wspomnieć w deklaracji. W praktyce może jednak skończyć się na stwierdzeniu o „otwartych drzwiach”, tyle że jemu brakuje treści. Jest wiele głosów sprzeciwu wobec akcesji Ukrainy wśród kluczowych członków NATO. Peter Dickinson sądzi, że dotyczy to zwłaszcza Amerykanów:

– Joe Biden bardzo otwarcie powiedział w wywiadzie dla magazynu „Time”, że nie popiera idei Ukrainy w NATO. Popiera współpracę między NATO a Ukrainą, ale nie jest zwolennikiem członkostwa Kijowa. Niemcy też są od lat sceptyczni w tej kwestii i nadal tacy pozostają.

Szczerze mówiąc, myślę, że bardzo trudno uzyskać zaproszenie do NATO, gdy trwa wojna z Rosją. I będzie to trudne nawet po wojnie

Przyszłość Ukrainy jest w Sojuszu Północnoatlantyckim, to oczywiste. Tak uważa Ionela Maria Ciolan. Wszystkie decyzje polityczne podjęte na ostatnich szczytach NATO wskazują na zwiększoną integrację, interoperacyjność i współpracę między politycznymi i wojskowymi przywódcami Ukrainy i państw członkowskich Paktu. W szczególności w Waszyngtonie możemy spodziewać się wzmocnienia Rady NATO – Ukraina, która jest formatem zajmującym się współpracą polityczną, a także synchronizacją wojskową i dostosowaniem ukraińskich sił zbrojnych do standardów NATO. Dlatego według eksperta z Centrum Studiów Europejskich Wilfrieda Martensa Ukraina stanie się członkiem NATO w dającej się przewidzieć przyszłości, choć daty tego wydarzenia jeszcze nie znamy:

– Z jednej strony negocjacje w sprawie członkostwa nie mogą rozpocząć się przed zakończeniem wojny, ponieważ państwom członkowskim brakuje woli politycznej do podjęcia działań, które mogłyby zostać odebrane przez Rosję jako eskalacja konfliktu. Z drugiej strony w dyskusji będzie trzeba poruszyć delikatną kwestię tego, jak zintegrować ukraińskie terytoria z NATO. Tutaj jedną z opcji może być zachodnioniemiecki model integracji z Sojuszem.

‍Nowy sekretarz generalny

26 czerwca były premier Holandii Mark Rutte został nowym sekretarzem generalnym NATO . Jak podkreśla Stanisław Żelichowski, kandydatura Holendra, biorąc pod uwagę jego 14-letnie doświadczenie na najwyższych stanowiskach, a także konsekwentne wspieranie Ukrainy, została pozytywnie przyjęta w większości krajów NATO:

– Rutte szybko zyskał poparcie tak ważnych krajów NATO, jak Stany Zjednoczone, Francja, Niemcy i Wielka Brytania. Jest też popierany przez kraje G7. Kolejnym jego ważnym atutem jest to, że ma dobre relacje z Donaldem Trumpem i wydaje się, że jest w stanie z nim rozmawiać. To dla nas dobre.

Już jako premier Holandii Rutte był zdecydowanym stronnikiem Ukrainy. Tyle że stojąc na czele NATO będzie musiał reprezentować wszystkie 32 kraje Sojuszu, zauważa Ionela Maria Ciolan:

– Przed nim trudna i wymagająca droga, ponieważ będzie musiał stawić czoło wzrostowi skrajnie prawicowych, antyukraińskich narracji, a także możliwości pojawienia się silniejszych prorosyjskich głosów w przywództwie niektórych krajów NATO oraz implikacjom, jakie ewentualna druga kadencja Trumpa będzie miała dla przyszłości NATO i wsparcia Sojuszu dla Ukrainy.

Rutte będzie musiał być doskonałym negocjatorem, aby zjednoczyć wszystkie te rozbieżne głosy wokół wspólnego celu, jakim jest Ukraina w NATO

Kadencja Rutte’ego rozpocznie się wraz z wygaszeniem mandatu jego poprzednika, Jensa Stoltenberga, 1 października 2024 roku.

Wyzwania i zagrożenia

Mark Rutte jest silną i bardzo przyjazną Ukrainie postacią. Każdy nowy przywódca NATO będzie miał silne proukraińskie stanowisko, bo w zasadzie nie ma scenariusza, w którym Sojusz wspierałby Ukrainę w mniejszym stopniu – zaznacza Peter Dickinson, członek Rady Atlantyckiej:

– Liderzy NATO rozumieją, że bezpieczeństwo w Europie jest nierozerwalnie związane z bezpieczeństwem Ukrainy. Jeżeli Ukraina nie jest bezpieczna, Europa nie może być bezpieczna.

Przywódcy NATO rozumieją, że dopóki Ukraina jest w niebezpieczeństwie, będzie celem rosyjskiej agresji. Nawet jeśli obecna wojna zostanie w jakiś sposób zatrzymana lub zamrożona, zagrożenie pozostanie

Jak podkreśla Mathieu Boulegue, od czasu inwazji na Ukrainę w lutym 2022 roku sytuacja bezpieczeństwa w Europie zmieniła się dramatycznie. Rosja nie jest już postrzegana jako wyzwanie – ale jako zagrożenie dla bezpieczeństwa europejskiego i bezpieczeństwa NATO. I to głównie z tego powodu do Sojuszu dołączyły Szwecja i Finlandia, co dowodzi, że NATO powinno odstraszać Kreml:

– Sądzę, że wśród krajów NATO panuje przytłaczająca zgoda co do dalszych działań przeciwko Rosji. Jednak zawsze znajdzie się kilku opieszałych i kilka krajów, które odmawiają dostrzeżenia rzeczywistości. Na przykład Węgry Orbana, który, o ile mi wiadomo, jest zagranicznym agentem Kremla i pożytecznym idiotą Moskwy. Turcja również odgrywa interesującą rolę, jeśli chodzi o Rosję, będąc w dość dziwnym położeniu. Z jednej strony postrzega Rosję jako zagrożenie, ale jednocześnie współpracuje z Kremlem dla zapewnienia bezpieczeństwa w regionie, zwłaszcza na Morzu Czarnym i poza nim. Jednak, ogólnie rzecz biorąc, zdecydowana większość rozumie, że Kreml jest zagrożeniem.

Co powinniśmy z tym zrobić? Trzeba zorganizować dyskusję na temat tego, w jaki sposób możemy wywrzeć większą presję na Rosję. Tyle że to powolna, długoterminowa praca, nad którą musimy pracować konsekwentnie, spójnie i zjednoczeni. Uważam, że poczyniliśmy znaczne postępy na drodze odstraszania. Pozostaje tylko kwestia utrzymania presji.