Andre Tan: „Już dwa razy byłem bankrutem. Trzeciego nie przeżyję”

„Kobiety są jak kaktusy: silne na zewnątrz, delikatne w środku”

‍Iryna Milewska z Umana — założycielka warszawskiego studia depilacji laserowej i woskowej Cactus.

Z depilacją, a zwłaszcza z shugaringiem (metoda usuwania zbędnego owłosienia za pomocą gęstej cukrowej pasty), Iryna zetknęła się jeszcze w 2016 roku w Ukrainie. Ukończyła kurs szkoleniowy, a rok później przeprowadziła się do Polski, gdzie najpierw pracowała indywidualnie, a potem w salonie. Równolegle ciągle podnosiła swoje kwalifikacje. Jak sama mówi, zawsze czuła w sobie potrzebę wolności od przełożonych i pragnęła być gospodynią własnego życia. Iryna Milewska opowiada:

— Mam dwoje dzieci, a teraz jestem w ciąży z trzecim. Jednocześnie wewnątrz zawsze czułam się przedsiębiorczynią. Nie chciałam być tylko mamą lub tylko pracować w cudzym salonie — chciałam stworzyć własną przestrzeń, swoją atmosferę, zespół, serwis na poziomie, który by zachwycał.

Iryna podkreśla, że dla niej depilacja to nie tylko kwestia estetyki. To także komfort, pewność siebie, troska o własne ciało.

— Chciałam dać kobietom właśnie to: miejsce, w którym poczują się zaopiekowane.

Kiedy udało mi się odłożyć pierwszą większą kwotę, kupiłam aparat do depilacji laserowej — pięć lat temu kosztował około 60 tysięcy złotych. To był poważny krok, nie ukrywam, że wzięłam na to kredyt. Zaczęłam pracować z laserem — a zapotrzebowanie przerosło moje oczekiwania. To właśnie wtedy zdecydowałam się na otwarcie pierwszego małego studia w dzielnicy Wilanów. Niestety, po pół roku aparat przestał działać — wtedy kupiliśmy dwa nowe, jeszcze droższe.

Na szczęście miałam już bazę stałych klientek, które przychodziły do mnie wcześniej na shugaring i depilację woskiem. Gdy wprowadziłam laser, większość z nich naturalnie przeszła na nową usługę. Jestem im za to ogromnie wdzięczna — to dzięki tym kobietom wszystko się rozkręciło. Teraz mam już dwie studia.

Ile potrzeba pieniędzy, żeby otworzyć salon depilacji? I po jakim czasie zwraca się taka inwestycja?

— Szczerze mówiąc, na start potrzeba od 20 tysięcy euro. Wliczając wynajem, remont, materiały, szkolenie zespołu, reklamę no i oczywiście sam aparat — który był dla mnie największą inwestycją.

Jak zdobywała Pani klientki i specjalistki?

— Działała poczta pantoflowa — dziewczyny polecały mnie sobie nawzajem. Aktywnie promowałam się też w ukraińskich grupach kobiecych w Warszawie. Z czasem zaczęło przybywać coraz więcej Polek — i to był dla mnie ważny znak, że poziom usług jest naprawdę wysoki.

Gdy zobaczyłam, że fizycznie nie jestem w stanie przyjąć wszystkich chętnych, zaczęłam szukać pomocy. Ale nie chodziło tylko o osoby z umiejętnościami — chciałam, żeby podzielały moją filozofię. Dlatego wszystkie swoje specjalistki szkoliłam osobiście, dzieliłam się doświadczeniem, kontrolowałam każdy szczegół, żeby klientki czuły tę samą troskę, jaką otrzymałyby ode mnie.

Cały czas się uczę — robię nowe kursy, interesuję się nowymi technologiami, doskonalę technikę. I przekazuję to dalej mojemu zespołowi.

Co było najtrudniejsze w otwieraniu własnego biznesu w Polsce? Spotkała się Pani z biurokracją, barierą językową, nieufnością?

— Zanim otworzyłam biznes, przez kilka lat mieszkałam już w Polsce, pracowałam na różnych stanowiskach, na co dzień mówiłam po polsku — więc nie czułam bariery językowej.

Ukończyłam intensywny kurs językowy, co dało mi dużą pewność siebie — swobodnie rozmawiam z polskimi klientkami, rozumiem wszystkie dokumenty, bez problemu prowadzę komunikację.

Biurokracja? Tak jak w każdym kraju, w Polsce też są swoje niuanse. Ale jeśli jesteś gotowa się uczyć i nie boisz się pytać, wszystko da się poukładać. Pomagała mi wewnętrzna organizacja i chęć, żeby od początku robić wszystko uczciwie i zgodnie z zasadami.

Myślę, że to, co przełamuje wszystkie bariery, to szczerość, szacunek i profesjonalizm.

Około 60% naszych klientek to Ukrainki, a około 40% — Polki.

W Ukrainie kobiety bardzo poważnie podchodzą do wyglądu. Zabiegi beauty to dla nas nie luksus, ale część codziennej rutyny. Ukrainki zaczynają dbać o siebie wcześnie: regularne wizyty u kosmetologa, u specjalistki od brwi, depilacja, fryzury, manicure — wszystko dokładnie, systematycznie, z uwagą na detale.

W Polsce podejście jest trochę inne. Tutaj bardziej liczy się naturalność, prostota. Kobiety mogą zrobić zabieg raz, a potem wrócić po kilku miesiącach, kiedy znowu będą miały ochotę. Są oczywiście osoby bardzo dbające o siebie, ale ogólnie kultura beauty jest tu spokojniejsza, bez takiego pośpiechu i systematyczności, jak u nas.

Wiele Polek nie wiedziało, jak skuteczne mogą być nowoczesne zabiegi, zwłaszcza depilacja laserowa. I kiedy już spróbowały, wracały z pytaniem: „Dlaczego nie zrobiłam tego wcześniej?”. A to zawsze daje motywację.

Ukraińska dbałość o wygląd i polska lekkość tworzą razem ciekawą kulturę piękna, którą obserwuję każdego dnia w moim studiu.

Skąd nazwa Cactus?

— Kaktus to symbol siły, wytrzymałości i piękna, które nie potrzebuje niczego zbędnego, żeby zakwitnąć. Może przetrwać nawet w najtrudniejszych warunkach. Ta filozofia jest mi bardzo bliska. Kobiety są jak kaktusy: delikatne w środku, silne na zewnątrz — i zawsze gotowe rozkwitnąć, jeśli znajdą troskę i wsparcie.

Jednocześnie zrozumiałem, że depilacja to nie tylko estetyka. Chodzi o komfort, pewność siebie, dbałość o siebie. Chciałem dać kobietom właśnie to - miejsce, w którym można się nimi opiekować.

Kiedy inwestycja zaczyna się zwracać?

— Jeśli pracujemy z pełnym zaangażowaniem, jesteśmy uczciwi wobec klientek i nie obniżamy jakości obsługi — inwestycja może zacząć się zwracać już po 6–12 miesiącach. W moim przypadku stało się to dość szybko. Klientki przeszły na laser, zaczęły przyprowadzać przyjaciółki, zostawiać opinie — i napływ nowych osób wzrósł.

Ale zawsze powtarzam: sukces to nie tylko pieniądze. To gotowość do ryzyka, uczenia się, niepoddawania. Jeśli wierzycie w to, co robicie — nawet kredyt nie jest straszny. Może stać się impulsem do wielkiego zwycięstwa.

Moja główna rada to: nie czekać i nie bać się. Nie czekać na idealny moment, nie bać się nowego kraju, języka, systemu czy niepowodzeń. Wiara w siebie to pierwsza inwestycja, która naprawdę przynosi zwrot.

Radzę też, by nie kopiować innych. Twórzcie swój biznes tak, jak sami — autentyczny, żywy. Ludzie to wyczują. I co najważniejsze — pamiętajcie, po co to robicie.

Biznes za granicą to nie tylko zarobek. To także szansa na odnalezienie siebie, pokazanie światu i swoim dzieciom, że nie ma rzeczy niemożliwych.

„Zaczęłam z 9 tysiącami złotych. I chęcią wyrwania się z toksycznego otoczenia”

23-letnia Rusłana Rotowa z Krzywego Rogu — właścicielka salonu Oh My Girl w Warszawie — opowiada:

— Otwarcie własnego biznesu wynikło u mnie z życiowych okoliczności. Pracowałam jako manicurzystka, wynajmując gabinet u Polki. Niestety, nasza współpraca była trudna i toksyczna, i w pewnym momencie zrozumiałam: albo zostaję, albo biorę odpowiedzialność i zaczynam coś własnego. To był ryzykowny krok — miałam wtedy 20 lat i w kieszeni dokładnie 9 tysięcy złotych.

Ale czasem strach to najlepszy motywator.

Pracowałam na dwóch etatach, oszczędzałam każdą złotówkę. Cały kapitał włożyłam w biznes. Doskonale pamiętam moje pierwsze, malutkie 33 m² – wtedy wydawało mi się, że to cały świat. Pamiętam zapach świeżo malowanych ścian, trzask laminatu, wsparcie mamy i jej rady – to ona razem ze mną robiła remont. Działałyśmy wspólnie, własnymi rękami.

‍Jakie były pierwsze usługi w salonie?

— Zaczęliśmy od podstaw: manicure, pedicure, brwi. Z czasem dodaliśmy przedłużanie rzęs, laminację, a po przeprowadzce do większego lokalu – usługi fryzjerskie. Obecnie mamy 200 m² na dwóch piętrach. Gdy pierwszy raz weszłam do tego miejsca, serce mi zadrżało: „A co jeśli nie dam rady?” Ale dałam – i zamierzam dalej rosnąć.

Jak budowała Pani zespół?

— To było osobne wyzwanie! Trudno znaleźć dobrych specjalistów, bo wiele osób pracuje w domach lub wynajmuje małe gabinety. Poszłam więc inną drogą – zatrudniałam początkujące i szkoliłam je od podstaw. Zainwestowałyśmy dużo czasu, zaangażowania i zaufania, by zbudować prawdziwy zespół. Obok mnie cały czas była też moja mama – ogromne wsparcie.

W naszym teamie pracują wyłącznie Ukrainki. Próbowaliśmy współpracy z polskimi specjalistkami, ale technika, podejście i standardy były różne. Aktualnie mamy 10 pracownic, a ja nadal aktywnie uczestniczę w pracy: prowadzę szkolenia, obsługuję klientki i zarządzam procesami. Nie jestem tylko właścicielką – żyję tym biznesem.

Jaką największą lekcję wyciągnęła Pani na początku prowadzenia firmy?

— Próbowałam być koleżanką dla pracownic. Ale biznes to nie przyjaźń – to szacunek dla jasnych granic. Obecnie utrzymuję zdystansowaną relację zawodową, co przynosi lepszy komfort i efekty w pracy.

Czego nigdy by Pani nie wybaczyła pracownicy?

— Ujawnienia danych osobowych klientek. To jest zdecydowanie niedopuszczalne. Mieliśmy jeden przypadek – i od razu podjęłam decyzję o rozstaniu się. Zaufanie to fundament tego, co robimy.

Czy klientki z Polski i Ukrainy mają różne oczekiwania?

— Ukrainki przychodzą z konkretnym pomysłem – design, forma, kolor – wiedzą, czego chcą. Polki są bardziej stonowane, wybierają klasyczne opcje, np. delikatne, neutralne lakiery lub czerwony kolor. Ale nasze usługi także im się podobają – obecnie około 50 % klientek to Polki.

Jakie są Pani dalsze plany rozwoju?

— Marzę o stworzeniu własnej marki – np. profesjonalnych materiałów do manicure. W 2023 roku mieliśmy już dwa salony, ale ostatecznie zdecydowałam się skupić na jednym. Skalowanie biznesu w pojedynkę jest niezwykle trudne. Teraz chcę stabilności i stabilnego fundamentu pod przyszły rozwój.

‍Co jest najtrudniejsze w prowadzeniu biznesu?

— Relacje z klientkami. Zwłaszcza gdy pojawiają się negatywne opinie. Na początku bardzo to przeżywałam, płakałam. Chciałam każdemu dogodzić. Teraz wiem, że błędy się zdarzają, nie wszystkie osoby są gotowe na dialog. Trzeba jednak umieć je naprawić, uczyć się, jak rozmawiać z klientem.

Ile średnio kobiety wydają miesięcznie na pielęgnację?

— Od 1000 zł. I to nie jest luksus, a dbanie o siebie.

Jaką radę dałaby Pani Ukrainkom, które marzą o biznesie za granicą, ale boją się?

— Ryzykować. Lepiej żałować, że coś zrobiłaś, niż całe życie żałować, że nie spróbowałaś. I warto stworzyć poduszkę finansową. Unikać impulsywnych decyzji. Nie bać się prosić o pomoc i popełniać błędów, bo to właśnie z nich uczymy się i stajemy silniejsze.

Jak zmienił Panią własny biznes?

— Przeszłam drogę od 20‑latki, która bała się utraty wszystkiego, do kobiety, która pewnie prowadzi zespół. Zmieniłam się wewnętrznie i zewnętrznie. Mam wyprostowaną postawę. Urosłam. I jestem z tego dumna.

„Czasem trzeba działać 24/7. Ale to cena własnego biznesu”

Inna Żurkiewicz z Krzywego Rogu — właścicielka oraz główna manicurzystka salonu In Room w Warszawie — opowiada:

— Największymi wyzwaniami były: bariera językowa, życie w hostelu i praca na etacie przy zupełnie innych standardach niż te, do których byłam przyzwyczajona. Te trudności sprawiły, że wróciłam do Ukrainy na pewien czas. Ale potem znów wyjechałam.

Jestem manicurzystką z 10‑letnim doświadczeniem, więc nie brałam pod uwagę innej ścieżki zawodowej. Zyskałam doświadczenie w polskim salonie, ale po konfrontacji z nieuczciwością właścicieli zdecydowałam się rozpocząć pracę na własny rachunek. To nie była bajka — nikt mnie nie sponsorował ani nie pomagał.

— Najtrudniejsze było pracować dla kogoś, kto nic nie rozumie w manicure — często zdarzało się, że robiłam usługę najlepiej jak mogłam, a potem dostawałam karę. Trudno też było, gdy warunki pracy były fatalne. Po takim doświadczeniu postanowiłam, że w moim salonie będzie zupełnie inaczej: przyjazna, pozytywna atmosfera, strefa relaksu dla pracownic oraz idealne warunki sanitarne.

Czy trudno jest otworzyć beauty-biznes w Warszawie?

— Nie, jeśli ma się na to pieniądze. Zaskoczyła mnie jednak polska struktura podatkowa — podatki są tu znacznie wyższe niż na Ukrainie. Bariera językowa występowała na początku, ale klientki jej wybaczały, bo jakość usług była lepsza niż u wielu innych specjalistek. Po rosyjskiej inwazji słyszałam o przypadkach złego traktowania Ukraińców przez niektórych Polaków, ale sama nie doświadczyłam tego w swoim salonie.

Jaki kapitał jest potrzebny, by otworzyć salon manicure? Na co idą największe pieniądze?

— Trzeba mieć co najmniej 50 tys. zł. Największe koszty to remont lokalu, meble i sprzęt. Oczywiście można to zrobić taniej, ale koszty mogą też być bardzo wysokie. Trzeba też pamiętać, że nawet solidny remont nie chroni przed sytuacją, że po roku właściciel może zażądać wykwaterowania. Wtedy trzeba zaczynać od nowa, mimo że remont mógł się jeszcze nie zwrócić.

Ile można zarobić, prowadząc własny salon?

— Od 7 tys. zł miesięcznie.

Jaki jest Pani styl działania i podejście?

— Mój salon to moje dziecko! Nigdy nie żałuję na materiały. Mamy np. paletę ponad 1000 odcieni, co sprawia, że często słyszymy od klientek „wow”.

Najtrudniej jest pracować dla kogoś, kto nic nie rozumie o manicure, dlatego często zdarzają się sytuacje, w których robisz wszystko, co w twojej mocy, a potem dostajesz za to grzywnę. Jest to trudne, gdy warunki pracy są okropne. Po takim doświadczeniu zdecydowałem, że w moim salonie wszystko będzie zupełnie inne: przyjazna, pozytywna atmosfera, strefa rekreacyjna dla rzemieślniczek, a także idealne warunki sanitarne.

„Przeszłam trudną drogę adaptacji w innym kraju, zaczynałam od zera — bez dużych finansów, bez gwarancji, bez konkretnej strategii. Tylko z chęcią i wsparciem najbliższych. I teraz patrzę wstecz z wdzięcznością — nawet za trudności. Bo to one mnie wzmocniły.”

Zdarza się, że trzeba pracować 24/7. Ale to część prowadzenia własnego biznesu, do którego trzeba być przygotowanym jeszcze przed startem.

Jednocześnie ważne jest znalezienie balansu między pracą a życiem osobistym. Bo piękno to nie tylko wygląd zewnętrzny — to umiejętność znajdowania równowagi między wnętrzem i wizerunkiem, między pewnością siebie i delikatnością, między energią a spokojem.

Porady dla czytelniczek:

Potrzeba 50-100 tys zł (12-25 tys euro) na start
Najdroższe pozycje to wynajem lokalu (2-10 tys zł), remont, wyposażenie, materiały, sterylizacja.
Warto oszczędzić na meblach-używany stół do maniucure może kosztować 500 zł, nowy 4 tys zł.
Wybierając pokój, ważne jest, aby spełniał standardy stacji sanitarno-epidemiologicznej. Dlatego albo kup konsultację doświadczonych właścicieli z tej samej branży, albo odwiedź stację sanitarno-epidemiologiczną i pozwól im ocenić pomieszczenia, które im się podobały. Często nowicjusze otwierają salon, a po pół roku przychodzi do nich inspektor i odkrywa nieoczekiwane naruszenia i biznes trzeba zamknąć.

Zysk salonu paznokci wynosi od 7 tysięcy złotych.
Jednocześnie z jednego stanowiska pracy można zarobić około 10 tysięcy złotych.
Prowizja dla specjalistek wynosi 40-50% dochodu. Koszt materiałów — 10-15%.
Koszty operacyjne — 15-20%. Zostaje około 25% marży.

‍ Zdjęcia z prywatnych archiwów bohaterek‍

Artur Bagliuk jest przedsiębiorcą i współzałożycielem chrześcijańskiej organizacji misyjnej „Słowiańska Misja w Europie”, a od 2024 roku – dyrektorem krakowskiego przedstawicielstwa Polsko-Ukraińskiej Izby Gospodarczej. Już na początku wojny w Ukrainie z własnej inicjatywy uruchomił w Krakowie schronisko dla uchodźców. Mocno zaangażował się również w organizowanie pomocy humanitarnej z Polski dla Ukrainy – zarówno cywilnej, jak wojskowej. Dziś podejrzewa, że to właśnie z powodu tej działalności był celem zamachów. Niedawno nieznani sprawcy odkręcili śruby w przednich kołach jego samochodu, co omal nie doprowadziło do tragedii.

Psy Putina na tropie „banderowców”

Natalia Żukowska: – Niedawno dokonano na Pana zamachu. Kto to mógł być?

Artur Bagliuk: – Trudno powiedzieć, bo od początku inwazji nieustannie dochodzi do różnych bezprawnych działań wobec proukraińskich aktywistów za granicą. Chodzi o szkodzenie, zastraszenie i ostatecznie powstrzymanie poszczególnych wolontariuszy, a nawet całego ruchu wolontariackiego. Komuś tworzą fałszywe konta, z których wysyłają prowokacyjne wiadomości, publikują fałszywe posty, filmy stworzone przez sztuczną inteligencję.

A komuś innemu hakują służbową pocztę elektroniczną. Tak stało się z jednym z moich znajomych. Na jego adres e-mail przyszło jednocześnie ponad osiem tysięcy zapytań z Chabarowska. Innemu znajomemu, we Wrocławiu, który miał magazyn humanitarny, podrzucono magazynek z karabinu Kałasznikowa z nabojami. Potem wezwano polskie służby bezpieczeństwa, co sparaliżowało pracę magazynu na prawie tydzień, bo tyle trwało śledztwo.

Mnie wcześniej po prostu spuszczano powietrze z kół. Tym razem wykręcili śruby. Najwyraźniej ci, którzy to zrobili, myśleli, że koła odpadną gdzieś po drodze i dojdzie do wypadku. Mieszkam w Polsce już od 10 lat. Mój samochód, choć ma polskie tablice rejestracyjne, jest rozpoznawalny: od 2022 roku na desce rozdzielczej leży flaga Ukrainy. Dużo jeżdżę i parkuję w różnych miejscach. Tego dnia samochód długo stał w centrum miasta, w pobliżu naszej siedziby wolontariackiej. To, że coś jest nie tak z kołami, poczułem już w drodze, kiedy rozpędzone auto zaczęło się trząść na boki. Zwolniłem i jakoś dojechałem do warsztatu, a tam powiedzieli mi o śrubach. Nie przyszło mi do głowy, że coś takiego może się stać.

To nie był pierwszy atak na Pana.

Do innego doszło w marcu 2022 roku. Siedzieliśmy w restauracji hotelu obok naszego sztabu humanitarnego, który otworzyliśmy drugiego dnia wielkiej wojny. Razem ze znajomymi omawialiśmy dostawy leków dla ukraińskich żołnierzy. Siedzieliśmy w kącie, gdzie prawie nie było ludzi. I wtedy zauważyłem, że jakiś mężczyzna potajemnie filmuje nasze spotkanie. Krzyknąłem do niego: „Dlaczego nas filmujesz!?”. Zaczął uciekać. Dogoniłem go i zaczęła się bójka. Bił profesjonalnie – od razu w krtań. Moi znajomi też podbiegli, zabrali mu telefon i odblokowali go. Były tam filmy nie tylko z nami, ale także z jakimiś ludźmi w kominiarkach. Udawał, że nic nie rozumie, ale zmusiliśmy go, żeby wszystko usunął, po czym puściliśmy go wolno. Wszyscy byli wtedy pod wpływem adrenaliny i nie pomyśleliśmy o wezwaniu policji. Zadzwoniłem tam następnego dnia i zostałem objęty kontrolą. Codziennie rano dzwonił do mnie policjant i pytał, czy wszystko w porządku.

Inna sytuacja: podejrzewam, że próbowano otruć mnie i moją żonę. Pewnego dnia po pracy w sztabie humanitarnym, już w domu, oboje źle się poczuliśmy. Myślałem, że to może przemęczenie, jednak lekarze stwierdzili, że nasze objawy wskazują na zatrucie. W środku paliło mnie tak bardzo, że z bólu straciłem przytomność i rozbiłem sobie głowę. Podobne objawy miała moja żona, więc wycofaliśmy się z pracy wolontariackiej do czasu aż doszliśmy do siebie i trochę się zregenerowaliśmy.

Od tamtej pory stałem się bardziej ostrożny. Noszę ze sobą własną wodę, staram się nie jeść z wolontariuszami w naszym sztabie, ponieważ panuje tam duży ruch i wielu ludzi nie znamy osobiście

Jeszcze w marcu 2022 roku zhakowano nasz czat wolontariuszy na Telegramie. Zdobyli wszystkie kontakty wolontariuszy, numery telefonów, zdjęcia i zablokowali telefon mojemu asystentowi. Natomiast w zeszłym roku zdalnie zablokowali telefony moje i żony, najprawdopodobniej też poprzez Telegram. Nawet znajomi informatycy nie byli w stanie nic z tym zrobić.

A co z groźbami?

Napływają nieustannie. Na Facebooku piszą do nas boty, przychodzą też tradycyjne listy z groźbami. Wie pani, my nie jesteśmy zwykłą organizacją humanitarną. Jesteśmy chrześcijańskim kościołem protestanckim, mamy organizację misyjną, przy której działa sztab humanitarny. W jednym z listów, napisanym po polsku, przeczytaliśmy, że jesteśmy banderowcami i zostaniemy zniszczeni. Pisali o Wołyniu, o tym, że się na nas zemszczą.

O wszystkich groźbach informujemy policję, a tam za każdym razem pytają mnie: „Czy uważa pan, że to zagraża pańskiemu życiu?”. Odpowiadam: „W liście nie ma mojego nazwiska, ale jest nazwa naszej organizacji. A ponieważ jestem jej szefem, należy to wziąć pod uwagę”. Tym bardziej że do nas przychodzą ludzie po pomoc humanitarną, a także po prostu do kościoła. Wygląda na to, że im również może grozić niebezpieczeństwo. Nie wyobrażam sobie, co dzieje się w głowach ludzi, którzy piszą takie listy.

Ale my się nie boimy. Jeśli ich celem jest złamanie nas lub powstrzymanie, to głęboko się mylą.

Z czym konkretnie związane są te zamachy na Pana? Czy to reakcja na Pana działalność wolontariacką, wsparcie dla ukraińskich uchodźców w Polsce, czy może na pański biznes?

Biznes – w 100% nie, ponieważ nie mam w nim żadnych konfliktów. Uważam, że chodzi tylko o moją proukraińską postawę społeczną, bo jestem również jednym z organizatorów proukraińskich wieców w Krakowie. Jestem proukraińskim aktywistą w sektorze gospodarczym i społecznym, więc to jest jednoznacznie związane właśnie z tym. Wozimy różną pomoc, także dla wojska. W zeszłym roku przewożono nawet opancerzone samochody z Ameryki.

Moim zdaniem robią to albo Rosjanie, albo nasi – ci nasiąknięci rosyjską propagandą, którzy nie potrafią zrozumieć, że tak nie należy postępować. Chcą nas podzielić poprzez historię, strach albo złość

Tymczasem musimy trzymać się razem, konsolidować się, ponieważ mamy jednego wroga: Rosję. Dezinformacja to też broń. Musimy walczyć nie tylko na froncie, lecz także o świadomość ludzi zarówno w Ukrainie, jak za granicą.

60 tysięcy ukraińskich biznesów

Jak Pan, dyrektor przedstawicielstwa Polsko-Ukraińskiej Izby Gospodarczej w Krakowie, ocenia stan ukraińskiego biznesu w Polsce? Jakie trendy można wskazać?

Jest bardzo wiele pozytywnych sygnałów dotyczących pozytywnego wpływu Ukraińców na polską gospodarkę, potwierdzonych międzynarodowymi badaniami. Tegoroczne badania wykazały, że wnieśli oni do budżetu osiem razy więcej pieniędzy, niż strona polska wydała na ich wsparcie. Obywatele Ukrainy otworzyli ponad 60 000 przedsiębiorstw. Zmieniają na lepsze całe dziedziny, na przykład branżę kosmetyczną.

Ukraińcy są również bardzo zaangażowani w logistykę, budownictwo i zatrudnienie. Wielu z nas ma też doświadczenia w przemyśle obronnym. Jako że eksport tego typu produktów z Ukrainy jest obecnie zabroniony, część przedsiębiorców próbuje otworzyć filie lub uruchomić w Polsce produkcję dronów i innych produktów obronnych, zorientowaną na rynek światowy. To ważne dla obu krajów z punktu widzenia bezpieczeństwa i zagrożenia atakiem Rosji na Europę.

Ukraińcy otwierają firmy sprzątające, lokale gastronomiczne, a niektórzy nawet kantory wymiany walut i lombardy, których wcześniej było tu niewiele. Nie znam branży, w której Ukraińcy nie chcieliby pracować. Inwestują, tworzą miejsca pracy, szukają nieszablonowych rozwiązań, podnoszą standard usług, płacą podatki.

Jeśli chodzi o handel między obu krajami, sytuacja wygląda dla Ukrainy nieciekawie. Przed inwazją całkowity obrót towarów między Polską a Ukrainą był wart średnio około 10 miliardów dolarów rocznie, z mniej więcej równymi wskaźnikami dla obu stron. Obecnie sytuacja uległa znacznej zmianie. Po rosyjskiej inwazji ukraiński eksport do Polski spadł do prawie 3 miliardów dolarów, podczas gdy Polska sprzedaje do Ukrainy towary o wartości 13 miliardów dolarów. Ponadto wielu polskich przedsiębiorców otworzyło firmy i filie w zachodnich regionach Ukrainy, głównie we Lwowie. Około 80% tych firm zajmuje się handlem, co dodatkowo potwierdza wzrost polskiego eksportu do Ukrainy. To także część stosunków polsko-ukraińskich: Ukraińcy wspierają polską gospodarkę nawet z Ukrainy.

Z jakimi trudnościami borykają się Ukraińcy w Polsce? W czym należałoby im pomóc na szczeblu państwowym i lokalnym?

Przedsiębiorcy, którzy przyjechali z Ukrainy do Polski, przekonali się, że tutaj biznes działa inaczej. Po pierwsze – wysokie podatki, które trzeba płacić. Nie da się niczego „załatwić”, a do tego etyka prowadzenia działalności gospodarczej jest inna. Trzeba znać się na polskim prawie podatkowym i księgowości, nawet jeśli jest ona outsourcowana.

Większość firm otwartych w Polsce zaczyna przynosić stabilny dochód mniej więcej od trzeciego roku działalności

Pierwsze dwa lata to zazwyczaj okres inwestycji i adaptacji: przedsiębiorcy testują różne strategie marketingowe, badają zachowania lokalnych konsumentów, usprawniają logistykę, wybierają skuteczne kanały sprzedaży i dostosowują się do prawnej i kulturowej specyfiki polskiego rynku. To ważny etap, który stanowi podstawę długotrwałego sukcesu.

Jeśli chodzi o pomoc na szczeblu państwowym i lokalnym, to nie zawsze jest ona zrozumiała dla wszystkich. Dobrze, że istnieją instytucje takie jak Polsko-Ukraińska Izba Gospodarcza, do których można zwrócić się o konsultacje, wyjaśnienia i profesjonalną pomoc w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Jak Polsko-Ukraińska Izba Gospodarcza pomaga przedsiębiorcom?

Dysponujemy bogatą bazą kontaktów: producentów, firm logistycznych, księgowych, doradców finansowych i prawnych, którzy współpracują zarówno z małymi, jak dużymi przedsiębiorstwami. Silną stroną naszej działalności jest rozwinięta sieć kontaktów między przedstawicielami małych, średnich i dużych przedsiębiorstw. Pozwala to członkom izby nie tylko wymieniać się doświadczeniami, ale także znajdować klientów, partnerów czy kontrahentów bezpośrednio w naszej społeczności – zarówno w Polsce, jak w Ukrainie. Posiadamy też aktualne informacje na temat programów finansowania ukierunkowanych na odbudowę Ukrainy.

Poza tym budujemy mosty między rządem polskim i ukraińskim, a także między władzami samorządowymi obu krajów. Zapraszamy przedstawicieli społeczności ukraińskich, głównie z regionów przyfrontowych, i organizujemy dla nich wyjazdy studyjne do lokalnych społeczności w Polsce. Podczas tych wizyt jest możliwość nawiązania bezpośrednich kontaktów, wymiany doświadczeń z polskimi kolegami i zobaczenia, jak polskie społeczności po przystąpieniu do UE efektywnie wykorzystują fundusze i zasoby europejskie. Jak nimi zarządzają, jak rozbudowują infrastrukturę i dostosowują ją do potrzeb osób niepełnosprawnych. Nasi ludzie poznają polskich kolegów, obserwują ich, a następnie wracają z tym doświadczeniem do Ukrainy.

Mamy już porozumienie z polskim rządem o wzajemnej wymianie.

Oznacza to, że Polacy są gotowi uczyć naszych ludzi, jak pisać projekty o dofinansowanie przez Europę. W zamian przedstawiciele ukraińskich społeczności lokalnych będą przekazywać doświadczenia w zakresie obrony cywilnej, które zdobyli podczas wojny

Na co ukraińscy przedsiębiorcy narzekają – a co im się podoba?

Narzekają na wysokie podatki. Ale nie tylko Ukraińcy, bo skargi można usłyszeć również od Polaków. I nie chodzi tylko o Polskę, lecz ogólnie o Europę. Problem polega również na tym, że każda kampania wyborcza w Polsce niestety podsyca populistyczne nastroje ksenofobiczne, co również szkodzi gospodarce kraju.

Oto przykład: w 2023 roku odbyły się wybory do Sejmu. Kampania wyborcza była oparta w dużej mierze na antyukraińskiej retoryce. W rezultacie ponad 300 000 Ukraińców z Polski wyjechało. Wśród nich pewien odsetek stanowili przedsiębiorcy, którzy byli już zintegrowani z polską gospodarką, znali język polski, zainwestowali pieniądze, stworzyli miejsca pracy.

Sprzedawszy swoje firmy, wyjechali do Hiszpanii, Portugalii, Kanady...

Co trzeba zrobić, by ułatwić przedsiębiorczość Ukraińcom w Polsce?

Po pierwsze – nie należy wciągać do sektora gospodarczego kwestii historycznych, przede wszystkim Wołynia. Czy problem istnieje? Tak. Czy należy go rozwiązać? Tak. I już jest rozwiązywany. Spotkaliśmy się z Andrijem Sybihą – 1 października 2024 r., tuż po mianowaniu go na stanowisko ministra spraw zagranicznych Ukrainy. Nakreślił punkty, które zamierzał zrealizować w pierwszej kolejności. Kwestia ekshumacji ofiar tragedii wołyńskiej była pierwsza na liście i do końca 2024 roku podjęto już znaczące kroki w celu jej rozwiązania. Zajmują się tym ministerstwa spraw zagranicznych i historycy. Nie należy dzielić zwykłych ludzi tą kwestią, grając tym samym na korzyść naszego wspólnego wroga, czyli Rosji.

Wiem, co robić i dokąd biec, gdy dochodzi do tragedii

Co skłoniło Pana do zajęcia się wolontariatem?

Pochodzę z obwodu zaporoskiego. Moja rodzina jest ze wsi Kinski Rozdory w rejonie połoskim, obecnie pod okupacją rosyjską. Część moich bliskich od 10 lat żyje pod okupacją w Doniecku, a część w obwodzie zaporoskim. 9 czerwca dowiedziałem się, że na wojnie zginął mój 20-letni krewny, który zgłosił się na ochotnika na front. Z powodu okupacji jego rodzice nie mogą go pochować na swojej ziemi. Taką tragedię trudno przeżyć.

Już w 2022 roku otworzyliśmy schronisko, w którym obecnie mieszka około 40 Ukraińców. Przez te trzy lata przeszło przez nie ponad 3,5 tysiąca ukraińskich uchodźców, głównie kobiet i dzieci. Ludzie zatrzymywali się u nas, a my pomagaliśmy im znaleźć mieszkanie lub przenieść się do innych krajów. Ci, którzy mieszkają w schronisku dzisiaj, zostaną z nami na dłużej. Bo, po pierwsze, w Polsce nie ma już programów pomocy mieszkaniowej, a po drugie, to głównie mieszkańcy okupowanych terytoriów, którzy nie mają dokąd wrócić. Nie płacą za mieszkanie, ponieważ są objęci programem ochrony uchodźców.

Wśród ukraińskich przesiedleńców jest wielu emerytów, którzy, przychodząc do nas po pomoc humanitarną, mówią: „Dajcie nam jakąś pracę, chcemy pracować”. Kiedy potem słyszę od kogoś, że Ukraińcy nie pracują, odpowiadam: „To nieprawda, nawet emeryci są gotowi do pracy. Po prostu nikt ich nie zatrudnia”

Ukraińcom pomagamy nie tylko w Polsce. Przesyłamy stałą pomoc zarówno cywilom, jak wojskowym w Ukrainie. Najważniejsze, o co proszą ci drudzy, to drony, amunicja, medycyna taktyczna. Od początku inwazji wysłaliśmy już ponad 1100 ton pomocy humanitarnej, a ponad 80 000 zestawów spożywczych i higienicznych rozdaliśmy ukraińskim uchodźcom w Krakowie.

Z jakimi najbardziej przejmującymi ludzkimi historiami zetknął się Pan osobiście?

Wstrząsające są historie o ucieczkach spod okupacji. Najstraszniejsze, co muszą przeżyć ludzie, to przesłuchania na wrogich posterunkach. Po tym, co usłyszałem, zwróciłem się nawet do psychologa, bo nie potrafiłem poradzić sobie z emocjami.

Czasami siadałem w samochodzie, wyjeżdżałem za miasto i po prostu płakałem

W pewnym sensie my jako społeczeństwo również ponosimy odpowiedzialność za sytuację w Ukrainie. Zbyt długo „bawiliśmy się” z politykami, pozwalaliśmy im manipulować naszymi oczekiwaniami i unikać odpowiedzialności. W Ukrainie nadal nie ma jasnej idei narodowej na poziomie polityki państwowej. Idei, która jednoczyłaby Ukraińców w czasie pokoju tak samo, jak teraz jednoczy nas wojna. Właśnie w tym tkwiła nasza słabość, którą długo i systematycznie wykorzystywał nasz wróg. I właśnie w tego możemy się uczyć od Polaków. Musimy przejąć ich patriotyzm.

Czy wielu Ukraińców, którym Pan pomógł, zintegrowało się już z polskim społeczeństwem?

Bardzo wielu.

W kwietniu 2022 roku powiedziałem Ukraińcom, którym pomagaliśmy: „Nie oglądajcie wiadomości. Ta wojna to nie sprint, to maraton. I będziemy biec do końca. Dlatego już dziś musicie pomyśleć, jak będziecie tu żyć, choćby tymczasowo. Zacznijcie planować swoje życie na początek na sześć miesięcy. Tak będzie wam łatwiej psychicznie. W tym czasie będziecie uczyć się języka, szukać pracy. Jeśli będzie powrót na Ukrainę – zbierzecie się i pojedziecie, wszyscy to zrozumieją. Ale jeśli będziecie codziennie przesiadywać, oglądając wiadomości, będziecie tylko cierpieć – psychicznie i fizycznie”.

Dla każdego człowieka stan niepewności jest najgorszy. Bo kiedy nie wiesz, co robić, nie możesz iść naprzód

Część ludzi zaangażowaliśmy w działalność wolontariacką. Zbudowaliśmy system tak, że wolontariuszami mogą być sami uchodźcy. I dziękują nam za angażowanie ich, bo to pomaga.

Co przeszkadza, a co pomaga Ukraińcom w integracji?

Po pierwsze, należy wyraźnie odróżnić Ukraińców, którzy wyjechali z Ukrainy planowo jeszcze przed wielką wojną, od tych, którzy opuścili kraj pod przymusem, ratując życie. To grupy ludzi o różnych potrzebach emocjonalnych, prawnych i społecznych.

Wśród tych, którzy zostali zmuszeni do ucieczki przed wojną, jest wiele osób, którym psychicznie trudno zaakceptować swój nowy status. Dla niektórych nie do zniesienia jest sama myśl, że są „na łasce innych”, że muszą szukać schronienia za granicą, że nie mogą mieszkać we własnym domu.

Niektórzy po prostu nie potrafią pogodzić się z tym, że nazywa się ich „uchodźcami” – to przygnębiające uczucie uderza w ich poczucie godności, wywołuje wstyd albo gniew

Są też znacznie trudniejsze przypadki, kiedy ludzie, nie wytrzymując presji psychicznej, beznadziejnej sytuacji lub innych okoliczności, decydują się wrócić nawet na terytoria tymczasowo okupowane. I choć wydaje się to nielogiczne i niebezpieczne, każdy taki krok ma głębokie uwarunkowania osobiste: rozbite rodziny, utracone korzenie, poczucie wewnętrznej pustki.

Mieszkała u nas kobieta, której mąż pozostał na terenach okupowanych. Pewnego dnia przyszła i powiedziała: „Moja koza rodzi, muszę jechać... Tam jest mój dom, moja ziemia. Dlaczego mam żyć gdzieś w obcym miejscu?”. I pojechała do domu.

Z jakimi największymi wyzwaniami spotkał się Pan, organizując pomoc w sytuacjach kryzysowych?

Kiedy na świecie dzieje się wielka tragedia, zawsze wiem, co robić i dokąd biec – to moja cecha szczególna. Nie wpadam w szok. Wręcz przeciwnie: czuję się, jak ryba w wodzie, bardzo szybko dostosowuję się do realiów. Pamiętam oczy naszych ludzi w kościele, kiedy wieczorem 24 lutego 2022 roku zebraliśmy się na modlitwę. W tych oczach była pustka i zagubienie. Z jakiegoś powodu od razu wiedziałem, ilu wolontariuszy potrzebuję, kto będzie odpowiedzialny za jaki sektor pracy. Jednym z głównych wyzwań było zebranie zespołu, bo z powodu ogólnego zagubienia tej nocy trudno mi było znaleźć choćby siedmiu wolontariuszy. Ale już nazajutrz rano chętnych było dziesięciu, po dwóch dniach ponad sześćdziesięciu, a po kolejnych dwóch tygodniach tak wielu, że nie byliśmy w stanie ich zliczyć. Wśród nich byli zarówno Ukraińcy, jak Polacy.

Jakie inicjatywy planujecie zrealizować w najbliższym czasie, by wesprzeć Ukraińców w Polsce?

Obecnie jedną z kluczowych potrzeb jest świadczenie na rzecz Ukrainy i walka z rosyjską dezinformacją, która działa intensywnie w obu kierunkach – zarówno przeciw Polakom, jak przeciw Ukraińcom. Propaganda celowo podsyca wzajemną nieufność, prowokuje napięcia. Dlatego właśnie teraz niezwykle ważne jest prowadzenie intensywnej pracy wyjaśniającej, kształtowanie właściwej przestrzeni informacyjnej i jednoczenie społeczeństw – a nie pozwalanie zewnętrznemu wrogowi, by je dzielił.

Niestety, obecnie można odczuć, że niektórzy Ukraińcy za granicą popadają w stan przyzwyczajenia lub zmęczenia wojną. Pojawiają się wśród nich myśli typu: „Wojna jest dwa tysiące kilometrów ode mnie, więc nie martwię się nią zbytnio”. To myląca i niebezpieczna tendencja. Proszę sobie przypomnieć, jak od 2016 roku większość z nas przyzwyczajała się do ATO. I co się stało później.

Zdjęcia udostępnione przez Artura Bagliuka

Podczas gdy przywódcy NATO zapewniają o niezmienności kursu na wsparcie Ukrainy, a UE po raz kolejny uświadamia, jak krucha jest jej jedność w obliczu poczynań Budapesztu, Rosja nie tylko nie powstrzymuje swej agresji, ale wręcz nasila wrogie działania – zarówno na froncie, jak w wojnie informacyjnej. Szczyt w Hadze nie przyniósł przełomu. Obietnice bez gwarancji, rozmowy o „pokoju poprzez siłę”, aluzje do dialogu z Putinem – a wszystko to na tle coraz bardziej oczywistego ograniczenia ambicji USA. Równolegle Węgry blokują nowe sankcje na Kreml, a ten uruchamia skomplikowane operacje cybernetyczne, dając do zrozumienia, że świat pogodził się już z jego obecnością w Ukrainie.

O tym, jak zmieniła się strategia Zachodu, jakie ryzyka niosą ze sobą iluzje na temat Rosji, co oznacza nowa fala dezinformacji i dlaczego to właśnie Europa powinna przejąć główną rolę w powstrzymywaniu agresji, rozmawiamy z Keirem Gilesem – czołowym brytyjskim ekspertem rosyjskiej wojskowości i starszym pracownikiem naukowym programu „Rosja i Eurazja” w brytyjskim Chatham House, jednym z ważniejszych na świecie think tanków zajmujących się badaniem stosunków międzynarodowych.

Największy błąd Amerykanów

Maryna Stepanenko: – Zasada: „pokój poprzez siłę” została uznana za główny temat rozmowy Trumpa i Zełenskiego. Po tym spotkaniu szef Białego Domu zasugerował dialog z Putinem i ewentualne dostawy systemów Patriot, lecz nie podjęto w tych kwestiach żadnych konkretnych zobowiązań. Czy w tym kontekście zasada „pokój poprzez siłę” może zostać zrealizowana w stosunku do Rosji? Na ile Stany Zjednoczone są gotowe wziąć na siebie rolę kraju wywierającego na nią nacisk?

Keir Giles: – Zawsze wiedzieliśmy, że jedynym sposobem na zapewnienie Europie bezpieczeństwa jest udzielenie maksymalnego wsparcia Ukrainie. Teraz mamy do czynienia z konsekwencjami polityki kilku kolejnych administracji USA, które uznały, że właściwa jest inna droga. Jednak Amerykanie byli – i są – w głębokim błędzie, co wyrządza ogromną szkodę nie tylko bezpieczeństwu europejskiemu i samej Ukrainie, ale także bezpieczeństwu globalnemu.

To właśnie ta ich powściągliwość i odmowa przeciwstawienia się agresji doprowadziły do wybuchu konfliktów na całym świecie

Widzimy, jak sytuacja się zaostrza, że ginie coraz więcej ludzi, wybucha coraz więcej wojen – i to wszystko z powodu nowej idei Stanów Zjednoczonych, że przeciwstawianie się agresorowi jest bardziej niebezpieczne niż pozwolenie na zniszczenie ofiary tego agresora.

Spotkanie przywódców USA i Ukrainy po raz kolejny czyni aktualnym pytanie, jaki model wsparcia dla Kijowa Waszyngton uznaje za właściwy dla siebie. Czy chodzi o strategiczne partnerstwo, czy raczej o kontrolowane powstrzymywanie wojny bez długoterminowych zobowiązań?

Bardzo zasadne jest pytanie, czy prawdziwe strategiczne partnerstwo z Donaldem Trumpem jest w ogóle możliwe. W końcu Stany Zjednoczone dążyły do partnerstwa z Rosją, lecz nawet to nie działa zbyt dobrze, mimo że Trump jest gotów dać Rosji wszystko, czego ona chce. Każdy kraj, każdy tradycyjny przyjaciel, sojusznik lub partner Stanów Zjednoczonych musi pamiętać, że stosunki, na których opierała się dawna prosperity i bezpieczeństwo Ameryki, nie mają już realnego znaczenia dla Trumpa. Znajdujemy się w zupełnie nowym globalnym środowisku.

Oznacza to, że kraje, które poważnie traktują bezpieczeństwo europejskie, a tym samym bezpieczeństwo i przyszłość Ukrainy, muszą zintensyfikować działania, by wypełnić lukę pozostawioną przez Stany Zjednoczone. Dotyczy to przede wszystkim europejskich sąsiadów Ukrainy, ale także liberalnych demokracji na całym świecie, które mają wspólny interes w powstrzymaniu agresji.

Ostatnio po Brukseli krążyła plotka, że Rosja może zostać usunięta z listy głównych zagrożeń dla NATO, wobec czego pozostałby na niej jedynie międzynarodowy terroryzm. Wygląda to dziwnie w kontekście faktu, że to właśnie Rosja kontynuuje wojnę w Europie i destabilizuje sytuację na całym świecie – od Afryki po Bliski Wschód. W końcowym komunikacie Rosja została jednak uznana za długoterminowe zagrożenie dla całego Sojuszu. Czy to próba „normalizacji” agresora przez Zachód?

Stany Zjednoczone od dawna udają, że Rosja nie stanowi problemu. Nie możemy wykluczyć, że NATO w swych desperackich próbach utrzymania USA w Sojuszu może podchwycić tę retorykę.

Widzieliśmy już oznaki tego, że NATO jest gotowe podjąć nadzwyczajne środki, by Trumpa uspokoić. Weźmy na przykład list, który sekretarz generalny Mark Rutte napisał do prezydenta USA, celowo sformułowany „w języku Trumpa”. Zapewne bardzo trudno było naśladować w tym liście werbalne wyrażenia pięcioletniego dziecka, by to osiągnąć.

Dlatego nie możemy z całą pewnością stwierdzić, jak daleko może się posunąć NATO, by zapewnić dalszy udział USA w Sojuszu. Tyle że kraje europejskie nie powinny mieć złudzeń co do tego, czy Rosja przestała stanowić zagrożenie – mimo wysiłków obecnej administracji USA w przekonywaniu, że jest wręcz przeciwnie.

„Zapad-2025”: nie wojna, lecz kamuflaż

Pomimo sankcji, strat na froncie i rosnącej izolacji – reżim Putina trwa. Co jest źródłem tej trwałości? I co mogłoby zdestabilizować Putinowski reżim od wewnątrz?

Szansa na to, że rosyjski reżim zostanie zniszczony od wewnątrz, jest niewielka. Bo to jest reżim, z którego przeważająca większość Rosjan wydaje się być w pełni zadowolona.

W końcu jest to system samowystarczalny, w którym osoby, które zdobyły bogactwo i władzę, nie są zainteresowane jego zniszczeniem. Dlatego obecnie nie ma podstaw sądzić, że Rosja odejdzie od swojego agresywnego kursu, mimo długoterminowych strat i katastrofalnych skutków dla gospodarki kraju oraz jego ludności.

Zakładając, że koniec wojny nie jest jeszcze bliski, ale też nie jest beznadziejnie odległy – jakie czynniki mogą Pana zdaniem przełamać impas? Uznał Pan wewnętrzny rozłam w Rosji za mało prawdopodobny. Czy wobec tego może to być presja zewnętrzna lub coś innego, o czym jeszcze nie mówimy głośno?

Odpowiedź na to pytanie zawsze była i będzie taka sama: kraje europejskie muszą zapewnić Ukrainie maksymalne wsparcie fizyczne i finansowe, by pomóc jej pokonać Rosję wszelkimi dostępnymi środkami. Niekoniecznie tylko na froncie, ale także poprzez inne formy pomocy.

Kraje europejskie powoli zaczynają zdawać sobie sprawę, że ich przyszłość jest ściśle powiązana z przyszłością Ukrainy. I że nie mogą już polegać na Stanach Zjednoczonych jako głównym sponsorze wysiłków na rzecz jej wsparcia. Europa będzie musiała włożyć znacznie więcej wysiłku, by Ukraina mogła nadal utrzymywać linię frontu i odeprzeć agresora.

Rosja i Białoruś zapowiedziały przeprowadzenie we wrześniu ćwiczeń „Zapad-2025”. W przeszłości podobne manewry stanowiły preludia do agresji. Czy teraz istnieje ryzyko powtórzenia się tego scenariusza? I czy w warunkach wewnętrznego rozłamu politycznego Zachód jest w stanie odpowiednio zareagować?

Ludzie zawsze denerwują się przed zbliżającymi się ćwiczeniami „Zapad” – tak było na długo przed pełną inwazją na Ukrainę, a nawet przed aneksją Krymu. Bo one zawsze stwarzają możliwość zrobienia czegoś, co nie ma związku z samym szkoleniem.

Jednak na tym etapie, kiedy trwa już intensywny konflikt, musimy postrzegać manewry „Zapad” jako kolejny element dezorientacji na polu bitwy, jako część szerszego kamuflażu w ramach trwającej wojny – a nie początek nowej

Oczywiście w kontekście rosyjsko-białoruskich ćwiczeń zachodnie służby wywiadowcze będą uważnie obserwować, kto co robi i gdzie – nawet w tej nowej rzeczywistości, kiedy znaczna część rosyjskich sił lądowych jest już głęboko zaangażowana w Ukrainie i ma ograniczone możliwości operacyjne w innych regionach.

„Niewidzialny front”: informacyjna wojna Rosji z Zachodem

Pan sam stał się celem wyrafinowanego ataku phishingowego ze strony rosyjskich hakerów, podszywających się pod pracownicę Departamentu Stanu USA. Wykorzystali funkcję poczty Gmail „delegate access”, by uzyskać ukryty dostęp do Pana poczty, omijając dwupoziomowe uwierzytelnianie. Tę operację prawdopodobnie przygotowywano przez całe tygodnie. Jak zmieniła się rosyjska taktyka w wojnie informacyjnej w ciągu ostatniego roku? I co to nam mówi o nowym poziomie zagrożenia?

Jestem przekonany, że cała ta operacja zajęła znacznie więcej czasu. Samo jej przeprowadzenie trwało kilka tygodni, więc etap planowania prawdopodobnie rozpoczął się znacznie wcześniej.

Z jednej strony ta nowa technika, nowe podejście do uzyskiwania dostępu do poczty elektronicznej ludzi świadczy o tym, że Rosja jest zmuszona opracowywać bardziej wyrafinowane metody. Bo jej poprzednie, bardziej prymitywne, próby zakończyły się niepowodzeniem. Przez wiele lat podejmowano liczne próby włamania się do mojej poczty elektronicznej. Niektóre z nich były śmiesznie prymitywne, inne bardzo skomplikowane i wyrafinowane.

Jednak z drugiej strony ta nowa technika uświadamia, że wszyscy jesteśmy podatni na ataki

Sposób, w jaki prawdopodobni rosyjscy cyberprzestępcy wykorzystali funkcję Gmaila dostępną na koncie każdego użytkownika, by stworzyć coś w rodzaju „tylnej furtki”, omijającej wszystkie nasze standardowe zabezpieczenia (dwupoziomowe uwierzytelnianie, kody mobilne, prośby o potwierdzenie), pokazuje, że nikt nie jest bezpieczny.

Dopóki firmy takie jak Google, Microsoft i inne nie naprawią tej luki, technika ta będzie z pewnością wykorzystywana na znacznie szerszą skalę, nie tylko przeciwko takim celom, jak ja.

Tego lata Europa była świadkiem masowego wysyłania fałszywych wiadomości w imieniu zachodnich rządów, manipulacji w mediach społecznościowych i ingerencji w kampanie wyborcze w niektórych krajach członkowskich UE. W jaki sposób Rosja próbuje wpływać na opinię publiczną w Europie? I jakie narracje promuje przede wszystkim?

Niektóre z rosyjskich narracji są dość spójne w czasie, podczas gdy inne są związane z konkretnymi wydarzeniami politycznymi. Należy pamiętać, że kampanie prowadzone przez Rosję mają charakter stały i nie ograniczają się do dat z kalendarza demokratycznego.

Rosja nieustannie dąży do osłabienia sił jednoczących Europę: solidarności państw europejskich, spójności społeczeństw, zaufania do instytucji, a przede wszystkim – wspierania Ukrainy w przeciwstawianiu się rosyjskiej agresji

Te kampanie mają charakter stały. Ponadto istnieją ukierunkowane, pilne działania mające na celu wywarcie wpływu na wyniki konkretnych procesów demokratycznych w konkretnych krajach w konkretnych momentach.

Zmęczenie sankcjami: sabotażyści w służbie Kremla

Oprócz szczytu NATO ostatnio odbyło się jeszcze jedno ważne dla Ukrainy wydarzenie: szczyt Rady Europejskiej. Omówiono na nim m.in. nowy pakiet sankcji wobec Rosji oraz wsparcie dla procesu negocjacyjnego Ukrainy z UE. Jednak obie te inicjatywy zablokowały Węgry, a same sankcje – także Słowacja. W jakim stopniu takie działania podważają zaufanie do jedności UE? I jakie mechanizmy samoobrony przed wewnętrznym sabotażem są potrzebne Unii?

To kolejny przykład tego, jak organizacje oparte na konsensusie – NATO i UE – są wrażliwe na nawet najmniejszy wspólny mianownik. Jeśli w środku jest sabotażysta lub destruktor, może skutecznie sparaliżować całą organizację. To możliwe zwłaszcza w przypadku UE, która przede wszystkim jest organizacją handlową, a nie strukturą stworzoną do rozwiązywania konfliktów geopolitycznych.

W wielu aspektach sama struktura ponadnarodowych instytucji europejskich nie odpowiada wyzwaniom, przed którymi one obecnie stoją

Jednak imponujące jest to, jak daleko instytucje te zaszły w utrzymaniu jedności i wspólnym zrozumieniu znaczenia wsparcia dla Ukrainy. Wierzę, że znów uda się im znaleźć jakieś obejście, by iść naprzód nawet bez współpracy takich krajów jak Węgry, Słowacja czy inne.

Stany Zjednoczone nie zamierzają zaostrzyć sankcji wobec Rosji. Co to oznacza?

Cóż, komunikat ze Stanów Zjednoczonych był bardzo jasny. Obecnie są one partnerami Rosji i dążą do narzucenia Ukrainie warunków kapitulacji dyktowanych przez Moskwę. To rzeczywistość, z którą muszą się obecnie zmierzyć Ukraina i Europa.

Właśnie dostosowanie się do tej rzeczywistości oraz szybkość, z jaką to nastąpi, będzie decydować o przyszłym bezpieczeństwie całego kontynentu.

Zdjęcie główne: Biuro Prezydenta Ukrainy

Projekt jest współfinansowany ze środków Polsko-Amerykańskiego Funduszu Wolności w ramach programu „Wspieraj Ukrainę”, realizowanego przez Fundację „Edukacja dla Demokracji”.

‍

‍

‍

‍

‍